B12 vitamini nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

9 Ekim 2018 | 8 Nisan 2021 | Kategori: Sağlık Sözlüğü, Vitaminler Print

1K Paylaşım

B12 vitamini (kobalamin), vücudumuzun ihtiyaç duyduğu ancak üretemediği suda çözünen önemli bir vitamindir. Doğal olarak hayvansal gıdalarda bulunur ama endüstriyel olarak üretilerek kahvaltılık gevrekler gibi bazı gıdalara eklenebilir. Kırmızı kan hücreleri oluşumunda, DNA üretiminde ve beyinle sinir sisteminin sağlıklı işlemesinde önemli bir role sahiptir. Özellikle yaşlılarda, vegan beslenenlerde veya besinlerin emilimini etkileyen sindirim sistemi bozukluğu olan insanlarda görülebilen B12 eksikliği anemiye, psikiyatrik ve nörolojik sağlık sorunlarına yol açabilir.

İçindekiler

B12 vitamini nedir?

Vitamin B12, kırmızı kan hücresi oluşumunda, hücre metabolizmasında, sinir fonksiyonunda ve DNA üretiminde temel rol oynayan bir vitamindir. Diğer B grubu vitaminlerinden ayrılan en önemli özelliği, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu minerallerden kobaltı içeren tek vitamin olmasıdır. B12 vitaminini vücudumuz üretemediği için doğal olarak en çok hayvansal gıdalardan alınabilir.

B12 Vitamini en çok deniz ürünlerinde bulunur

Bitkisel gıdalarda neredeyse yok denecek kadar az bulunur. Gıda takviyesi olarak bakteriyel fermantasyon sentezi yoluyla endüstriyel olarak da üretilebilmektedir. Ve başta tahıllar olmak üzere birçok gıda maddesine ilave edilmektedir.

B12 vitamini ne işe yarar?

B 12 vitamini DNA oluşumu ve düzenlenmesi, sinir dokusu sağlığı, beyin fonksiyonu ve kırmızı kan hücrelerinin üretiminde hayati bir öneme sahiptir. Vücuttaki her hücrenin metabolizması, B12 vitaminine, yağ asitleri ve enerji üretiminin sentezinde rol oynadığı için ihtiyaç duyar.

Diğer B vitaminleri gibi suda çözülebilen bir vitamin olduğundan kan dolaşımı boyunca ilerleyebilir. Vücudumuzun B9 vitaminini (folik asit) emmesine yardımcı olarak enerjinin sentezlenip serbest kalmasını sağlar.

A Vitamini nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

İnsan vücudu her dakika milyonlarca kırmızı kan hücresi üretir. Bu hücreler, B12 vitamini olmadan düzgün bir şekilde çoğalamazlar. B 12 vitamini düzeyleri çok düşük olduğunda kırmızı kan hücrelerinin üretimi azalır. Kırmızı kan hücresi sayısı düşerse anemi oluşabilir.

Bu vitamin, vücut tarafından üretilemez ama yaklaşık dört yıl kadar karaciğer (daha çok) ve böbreklerde depolanabilir. İhtiyaç fazlası idrarla dışarı atılır. Yeterli miktarda Vitamin B 12 almak, vücudun genel sağlığı için oldukça faydalıdır.

B12 vitamininin faydaları

Hücrelerin yapı taşlarından DNA’yı oluşturur.
Protein sentezi sürecine katkı sağlar.
Yeni hücre üretilmesini sağlar ve yaşlanmayı önler.
Karbonhidratları glikoza çevirir, yağı azaltır ve enerjiyi artırır
Merkezi sinir sistemini güçlendirir, sinir hücrelerini onarır
Bağışıklık sistemini güçlendirir
Unutkanlı, Alzheimer ve Demans hastalıklarını önleyebilir
Kansızlığı (anemiyi) önlemeye yardımcı olur
Büyük doğum kusurlarını engelleyebilir
Kemik sağlığını destekleyip osteoporozu önleyebilir
Makula dejenerasyon (sarı nokta) göz hastalığı riskini azaltabilir
Depresyonu önler ya da etkilerini azaltabilir
Sindirim sistemi için faydalıdır
Kalp ve damar hastalıklarına karşı vücudu korur
Tansiyonu düzenlemeye ve kolesterolü düşürmeye yardımcı olur
Felç riskini önler
Saç, cilt ve tırnak sağlığının temel ihtiyaçlarındandır
Meme, kolon, prostat, akciğer kanserlerine karşı koruyabilir

Bağışıklık sistemini güçlendirmek için ne yapmalı, nasıl beslenmeli?

B12 vitamini zayıflamaya yardımcı olur mu?

Hap ya da özellikle enjeksiyon takviye alımının kilo vermeye yardımcı olacağına dair hiçbir kanıt bulunmamaktadır. Böyle bir küre girenlerin ise endişelenmesine gerek yoktur çünkü B12 fazlası idrar yoluyla dışarı atıldığından vücutta birikip bir tahribata yol açmaz. Kilo vermenize yardımcı olduğu söylenen tüm takviyelere dikkatle yaklaşın.

B12 vitamini hangi besinlerde bulunur?

B12 Vitamini meyve ve sebzede bulunmaz. B12 içeren besinler için tek doğal kaynak, protein ağırlıklı bazı hayvansal gıdalardır. Bunlar:

Istakoz ve midye gibi kabuklu deniz hayvanları
Sardalye, hamsi, mezgit, ton balığı, somon gibi yağlı balıklar
Tavuk, hindi gibi kümes hayvanları
Sığır ve koyun gibi kırmızı et
Karaciğer, böbrek gibi özellikle koyun sakatatları
Süt, peynir, yoğurt, kefir gibi süt ürünleri
Yumurtalar

Yoğurdun faydaları nelerdir? Yoğurt kürü ve mayası nasıl yapılır?

B12 vitamini ile güçlendirilmiş gıdalar

Soya sütü gibi bazı bitki sütleri
Kahvaltılık tahıllar
Bira mayası gibi besleyici mayalar

Bazı besinlerdeki B12 miktarı

100 gr sotelenmiş kuzu ciğeri – 85 mcg
100 gr dana ciğeri – 48 mcg
100 gr koyun eti – 2-3 mcg
100 gr dana eti – 2 mcg
200 gr ton balığı – 4 mcg
200 gr beyaz peynirde – 2 mcg
Büyük boy yumurtalarda 0,8 mcg

D vitamini neye yarar, hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

Günde ne kadar B12 vitamini alınmalıdır?

14 yaşın üzerindeki genç ve yetişkinler 2,4 mcg
Hamile kadınlar 2,6 mcg
Emziren kadınlar 2,8 mcg

Günlük B12 vitamini ihtiyacı nasıl karşılanabilir?

Öğünlerinizden birine her gün B12 vitamini içeren gıdalardan birini eklemeye özen göstermelisiniz.
B12 vitamini besin takviyeli kahvaltılık gevrekler hem pratik hem de idealdir. Süt ve bal ile karıştırılarak ve isteğe bağlı kuruyemişler ilave edilerek yenilebilir.
Veganlar, beslenmelerine maya ekstraktı (özütü) içeren bazı yiyeceklerin yanı sıra bazı zenginleştirilmiş soya ürünleri de katabilir. İçerdikleri ek gıdalar etiketine bakın.

Bazı badem sütü gibi bitkisel sütler ya da tahıllar, B12 vitamini ile takviye edilmiş olsa da vegan bir kadının B12 ihtiyacını yeterli karşılayamaz ve bu zamanla eksiklik sorunlarına ve bu sorunların büyümelerine yol açabilir.

B12 vitamini eksikliği

Vücudumuz ortalama 4 yıllık B12 vitamini depolama kapasitesine sahip olduğundan eksikliği nadiren ya da yıllar sonra görülebilir. Ancak yeterli miktarda B12 içeren gıdalar tüketmiyor ya da gastrit gibi herhangi bir sindirim sistemi rahatsızlığına sahipseniz, B12 vitamini eksikliği geliştirebilirsiniz.

B12 vitamini eksikliği kimlerde görülür?

Yaşlılarda
Veganlar gibi hiçbir şekilde hayvansal gıdayla beslenmeyenlerde
Anemi olan kişilerde
Metformin içeren ilaç kullanan diyabet hastalarında
Özellikle Çölyak ya da Crohn hastalığı gibi belirli sindirim bozuklukları olan kişilerde
Mide ekşimesine karşı uzun süreli asit önleyici ilaçlar alanlarda
HIV pozitif olan insanlarda
Mide-bağırsak ameliyatı geçirmiş kişilerde
Uzun süreli ilaç kullananlarda
Yoğun miktarda alkol tüketenlerde

Vegan nedir? Veganlık sağlık için riskli midir? Beslenme önerileri

B12 vitamini eksikliği belirtileri

Soluk ya da sararmış cilt
Aşırı yorgunluk ve halsizlik
El ve ayaklarda uyuşma ya da karıncalaşma
Kas güçsüzlüğü
Denge ve koordinasyon sorunları
Ağız ülseri (aft) ve dil enfeksiyonu (glossit)
Nefes darlığı
Baş dönmesi
Enerji eksikliği
Görme bozukluğu
Depresyon ya da kafa karışıklığı gibi psikolojik sorunlar
Hafıza, kavrama ve muhakeme ile ilgili sorunlar
Ateş basması (nadiren)
Kabızlık
İştahsızlık ve kilo kaybı
Adet sorunları

E vitamini, hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

B12 vitamini eksikliği belirtilerini yaşayan kişiler mutlaka doktora görünmelidir. Eğer önemsenmezse daha büyük hastalıklara yol açabileceği gibi vücutta kalıcı hasarların oluşmasına neden olabilir.

B12 vitamini testi

B12 vitamin testleri üç farklı amaca yönelik yapılabilir:

1- B12 vitaminin eksiklik testi

B12 vitamini eksikliği belirtileriyle bir doktora gittiğinizde sizden istenebilecek ilk testtir. Çünkü bu test sadece kandaki B12 vitamini seviyesinin ölçümü için yapılır. Kanınız alınmadan önce yaklaşık 6-8 saat aç kalmanız istenebilir. Normal seviye aralığı 200-800 pg/L’dir. 199 pg/L ve altı B12 eksikliğini, 1500 pg/L ve üstü ise fazlalılığını gösterir. Elli yaş ve üzeri insanlarda normal seviye 500-800 pg/L’dır. Bazı laboratuar sonuçları farklı sonuç verebilir. Bu nedenle doğru değerlendirmeyi doktorunuz yapacaktır.

2- B12 vitamin eksikliğinin nedenleri testi

Bu testin asıl zorluğu, B12 vitamin eksikliğinin, komplikasyonlarını tedaviyle önlemenin mümkün olabileceği bir evrede saptanmasıdır. Çünkü bazı durumlarda yalancı eksiklik ve yalancı yükseklik söz konusu olabilir. Bu, B12 değerleri normalken arka planda eksik ya da yüksek görülmelerine neden olan bir durumun yattığını gösterebilir.

Yalancı eksiklik görülebilen durumlar: Aktif karaciğer hastalığı, lenfoma, otoimmun hastalıklar ve kemik iliği hastalıklarına işarettir.
Yalancı yükseklik görülebilen durumlar: B9 (folat) eksikliği, gebelik, multipl miyelom (beyaz kan hücresinde gelişen bir kanser türü), aşırı C vitamini alımına işarettir.

3- B12 vitamini kontrol testleri

İlaç takviyeleri ve et ürünleri ağırlıklı beslenme tedavisinden 10-14 gün sonra doktor sizden kontrol amaçlı bir kan testi daha isteyebilir. Amaç, tedavinin gidişatını kontrol etmektir.

B Vitamini nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

B12 vitamini eksikliğinin neden olduğu hastalıklar

Nörolojik değişiklikler

B12 vitamini eksikliği, nörolojik (sinir sisteminizi etkileyen) sorunlara neden olabilir:

Görüş problemleri
Hafıza kaybı
Uyuşma ve karıncalanma
Tüm vücudunuzu etkileyebilecek ve konuşma ya da yürüme zorluğuna neden olabilecek fiziksel koordinasyon kaybı (ataksi)
Özellikle bacaklarda sinirlerin zarar görmesi

Nörolojik problemler gelişirse geri dönüşümsüz olabilir.

Kısırlık

Vitamin B12 eksikliği bazen geçici kısırlığa yol açabilir. Bu, genellikle uygun vitamin B12 tedavisiyle düzeltilebilir.

Mide kanseri

Pernisiyoz anemiden (bağışıklık sisteminizin midenizdeki sağlıklı hücrelere saldırdığı bir durum) kaynaklanan bir B12 vitamini eksikliğiniz varsa mide kanserine yakalanma riskiniz artabilir.

Büyük doğum kusuru

Eğer hamileyseniz, yeterli B12 vitamini almıyorsanız, bebeğinizin nöral tüp defekti olarak bilinen ciddi bir doğum kusuru geliştirmesi riskini artırabilirsiniz. Nöral tüp, beyin ve omuriliği oluşturan dar bir kanaldır.

K vitamini neye yarar? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları ve eksikliği

Ayrıca;

Pernisyöz (megaloblastik) anemi (B12 eksikliğine bağlı gelişir)
Makula dejenerasyonu (sarı nokta göz hastalığı)
Çocuklarda ve bebeklerde büyüme ve gelişme bozukluğu
Omurilik dejenerasyonu
Psikyatrik rahatsızlıklar (özellikle duygudurum bozuklukları)
Kas ve kemik güçsüzlüğüne neden olabilir.

B12 vitamini eksikliği tedavisi

Aktif bir tedaviye ihtiyaç duyulmadan önce dengeli beslenmek ve sağlıklı besin maddeleri tüketmek her zaman daha iyidir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme ile eksiklik belirtileri kolayca önlenebilir.

B12 vitamini ilaç takviyeleri

B12 vitamini eksikliği ciddi düzeylerde ise tedavisi için B vitamini takviyesi gerekir. B12 eksikliği teşhis edilmeden, örneğin unutkanlık gibi bir belirti üzerine, takviye B12 kullanımı önerilmez. Çünkü bu belirtiler başka bir nedenden de kaynaklanıyor olabilir.

Ama yaşlı yetişkinler, katı vejeteryan ya da vegan kadınlar, hamile ve emziren kadınlar ve vücutlarında bu vitamini emilim sorunu olan insanlar ilaç takviyesi olarak kullanmalıdırlar. Özellikle vegan beslenen kadınlar, haplarını takviye olarak hayat boyu kullanmalıdır.

Eksiklik vücuttaki B12 vitamini emilim sorunlarından kaynaklanıyorsa B12 iğneleri reçete edilecektir. Genetik faktörler yüzünden böyle bir sorun varsa B12 iğneleri yaşam boyu kullanılabilir. Doktor saptanan B12 belirtilerine göre mevcut rahatsızlıkları da göz önünde bulundurarak doz ayarı yapar.

B12 ilaç takviyelerinin yanı sıra doktor hastaya bir beslenme programı önerebilir.
Eksikliğe Crohn gibi kronik bir hastalığın yol açtığı saptanırsa tedavisi başlatılabilir.
Eksiklik sınır seviyede kansızlığa neden olduysa kan nakli gerekebilir.
Özellikle vegan kadınlara öğünler arasında aldıkları tabletlerin yanı sıra yılda iki kez B12 iğnesi yaptırmaları önerilir.
Eksikliği, beyin fonksiyonlarını etkilememesi için B12 burun spreyi ile de alınabilir.

Yanlış beslenme nedeniyle B12 eksikliği tedavisi gören kişiler değerleri normale döndükten sonra ilaç takviyelerini bırakmalıdırlar.

Vitamin takviyeleri ne zaman kullanılmalı? Fayda ve zararları nedir?

B12 vitamini ilaçlarının yan etkileri

B12 vitamin takviyeleri uygun dozlarda alındığında genellikle güvenli kabul edilir. Aşırı yüksek doz B12 alımı, çoğunlukla toksik veya zararlı nitelikler göstermez. Ancak gereklilik ve uygun doz için her zaman bir doktora danışılmalıdır. Önerilen günlük miktar yüksek dozlarda aşılırsa pek sorun yaşanmaz. Çünkü vücudumuz sadece ihtiyaç duyduğu kadar B12 vitamini emer ve fazlalık idrarla atılır.

Özellikle B12 eksikliği tedavilerinde yüksek doz aşımının olası yan etkileri şunlardır:

Baş dönmesi
Baş ağrısı
Kaygı
Mide bulantısı
Kusma

B12 vitamininin diğer ilaçlarla etkileşimleri

Aminosalisilik asit: Sindirim problemlerini tedavi eden bu ilaç, vücudunuzun B12 vitamini emilimini azaltabilir.
Kolşisin: Özellikle gut, Behçet hastalığı ve FMF (ailevi Akdeniz ateşi) hastalığı tedavisinde kullanılan bu anti-inflamatuar ilaç, B12 emilimini azaltabilir.
Metformin: Bu diyabet ilacını almak B12 vitamini emilimini azaltabilir.
Proton pompası inhibitörü: Bu, bir ilaç grubudur ve mide asidi üretiminin uzun süreli azaltılması etkisini gösterirler. Bu ilaçları almak B12 emilimini azaltabilir.
C vitamini takviyeleri: B12 vitaminiyle birlikte C vitamini almak vücudunuzdaki mevcut B12 miktarını azaltabilir. Bu etkileşimi önlemek için bir B12 vitamini aldıktan iki ya da üç saat sonra C vitamini takviyesi alınmalıdır. (Ya da tam tersi.)

B12 vitamini yüksekliği neden olur?

Normal gıda alımı ve ekstradan ilaç takviyesi ile vücuttaki B12 miktarını artırmak mümkün değildir. Ancak hepatit ya da siroz gibi bazı karaciğer hastalıkları kanda B12 vitamini fazlalığına yol açabilir. Ayrıca bazı anemi türleri de B12 fazlalığına yol açabilir.

B12 vitamini yan etkileri ve zararları

Bazı hamilelerde aşırı B12 takviyesi bebeklerde otizm görülme riskini artırabilir.
Tansiyon hastalarının iğne ile B12 takviyesi alımı, tansiyon yüksekliğine yol açabilir.
Gut hastalarında gut ataklarına yol açabilir.
Kalbine stent takılan hastalarda damar daralmasına neden olabilir.
Doğuştan gelen ve körlüğe yol açan Leber retina hastalığı olanlarda şiddetli sinir hasarı gelişebilir. Bknz:>>> Vitamin B12 and folate

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Vitamin B12 Fact Sheet for Health Professionals2- Vitamin B12 or folate deficiency,3- Was ist Vitamin B? Nahrungsquellen, Vor- und Nachteile4- Vitamin B12 or folate deficiency anaemia5- Vitamin B12 - Overview

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle