Antibiyotik nedir, nasıl kullanılır? Faydaları, direnci ve zararları

Antibiyotik, hayatı tehdit eden bulaşıcı hastalıkların tedavisinde kullanılan antibakteriyal bir ilaç türüdür. Uygun şekilde kullanıldığında bakterileri öldürerek hayat kurtarır. Ancak antibiyotikler, virüslerin neden olduğu soğuk algınlığı, grip, bronşit ve boğaz ağrısı gibi hastalıkların tedavisinde işe yaramaz, hatta  zarar verebilir. Antibiyotiği ihtiyacınız olmadığında kullanmak veya uygun şekilde kullanmamak antibiyotik direncine sebep olabilir. Bu çok tehlikeli bir durumdur, bakteriler kullandığınız antibiyotiğe karşı direnç geliştirir. Antibiyotik kullanırken, talimatları mutlaka dikkatlice izleyin. Kendinizi daha iyi hissetseniz bile ilacınızı tam olarak bitirmeniz çok önemlidir. Bitirmeden tedaviyi keserseniz, direnç oluşabilir.

Antibiyotik nedir?

Antibiyotik, enfeksiyonların tedavisinde kullanılır ve bakteriler üzerinde etkilidirler. Bakterileri öldürür ya da çoğalmalarını durdururlar. Vücudumuzda milyarlarca bakteri yaşamaktadır. Bağışıklık sistemimiz bu bakterileri kontrol altında tutarak hastalıkların ortaya çıkmasını önlerler. Özellikle beyaz kan hücrelerimiz (akyuvarlar) zararlı bakterilere saldırarak çoğalmalarını engeller.

Vücudumuza enfeksiyon yapıcı çeşitli bakteriler bulaşabilir. Antibiyotikler bu durumlar için oldukça güçlü silahlardır. Penisilin keşfedilen ilk antibiyotiktir. Penisilinin keşfinden önce enfeksiyonlar nedeni ile binlerce insan hayatını kaybetmekteydi. Bu keşif pek çok insanın hayatını kurtarmıştır. Penisilinden hareketle geliştirilen antibiyotikler de enfeksiyon tedavisinde oldukça yaygın şekilde kullanılmaktadırlar.

Penisilin nedir? Ne için kullanılır? Yan etkileri ve alerjisi

Antibiyotik ne işe yarar?

Antibiyotikler enfeksiyon tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bakterilerin neden olduğu hastalıklara enfeksiyon denir. Antibiyotikler de bakterileri çeşitli mekanizmalarla öldüren ya da çoğalmasını durduran ilaçlar olarak enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılırlar.

Antibiyotik ne zaman kullanılmalı?

Antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde kullanılırlar. Hızlı antijen testi, kan testi, idrar kültürü gibi hekiminizin yapacağı çeşitli tetkikler sonucunda hastalığınızın bakterilerden kaynaklandığının kesinleştiği durumlarda antibiyotik tedavisi uygulanır.  Hastalığınızın olduğu bölge, hastalık yapan bakterinin türü, hastalığın şiddetine göre uygun dozda uygun antibiyotik reçete edilecektir.

Enfeksiyon nedir? Neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavisi

Antibiyotik ne zaman kullanılmamalı?

• Grip
• Nezle, Soğuk algınlığı
• Boğaz kızarıklığı/yanması
• Şeffaf/renksiz balgam
• Bronşit

Antibiyotikler viral rahatsızlıklarda etkisiz olduğu gibi tüm bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde de kullanılmalarına ihtiyaç olmayabilir. Gereksiz antibiyotik kullanmayınız.

Antibiyotik nasıl kullanılır?

Hekiminiz, hastalığınızın durumuna ve eşlik eden başka bir rahatsızlığınızın olup olmamasına göre en uygun dozu yazarak antibiyotiğinizi kaç defa kullanacağınızı size söyleyecektir. Eczacınız da ilacınızı kullanırken dikkat etmeniz gerekenler hakkında size bilgi verecektir. Bununla birlikte ilacınızın kutusundan çıkacak olan kullanma talimatını okuyunuz. Antibiyotiklerin çeşitli dozaj formları mevcuttur. Hastalığın türüne göre farklı dozaj şekilleri tek başına veya birlikte kullanılabilir.

Antibiyotik dozları ve formları

• Oral antibiyotikler: Tablet, kapsül, şurup gibi ağız yoluyla alınan antibiyotiklerdir. Bol su ile tüketmeniz, midenizi rahatsız etmemesi için tok karna almanız tavsiye edilir. Ancak bazı antibiyotiklerin mutlaka aç karna alınması gerekmektedir. Bunun dışında ilaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimleri hakkında mutlaka eczacınızdan bilgi alınız.

Augmentin nedir, ne için kullanılır? Yan etkileri nelerdir?

• Topikal antibiyotikler: Kremler, losyonlar, spreyler gibi genellikle cilt enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan antibiyotiklerdir. Uygulamadan önce ellerinizin temiz olduğundan emin olun. Hastalıklı bölgeye uyguladıktan sonra ellerinizi yıkamayı unutmayın.
• Enjeksiyonla uygulanan antibiyotikler: Mutlaka bir sağlık kuruluşunda sağlık profesyoneli tarafından uygulanmalıdır. Antibiyotik alerjisinin gelişme ihtimaline karşılık acil müdahale yapılabilecek bir sağlık kuruluşunda uygulanması hayati önemdedir.

Antibiyotik ne kadar süre ile kullanılmalı?

Antibiyotik hekiminizin tavsiye ettiği sürede kullanılmalıdır. İlacınızı kullanmaya başladıktan sonra kendinizi iyi hissettiğinizde ilacınızı bırakmamalısınız. İyileştiğiniz düşüncesiyle tedaviyi yarıda keserseniz direnç gelişebilir ve hastalığınız tedavi etmesi daha zor bir hal alabilir. Antibiyotiğin türüne göre tedavi süresi değişmektedir. Bazı antibiyotikler birkaç gün kullanılırken bazılarının 10 güne kadar kullanılmaları gerekir. En uygun süreyi hastalığınızın şiddetine göre hekiminiz belirleyecektir.

Antibiyotik türleri

Antibiyotiklerde spektrum

Antibiyotikler bakterileri öldüren ilaçlardır. Bakteriler bir çeşit kimyasal boyama tekniği olan gram boyamada renk alıp almama durumuna göre gram (+) ve gram (-) olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bazı antibiyotikler sadece gram (+) bakterilere bazıları gram (-) bakterilere bazıları da her iki gruba etki ederler. Her iki gruba da etki eden antibiyotiklere “geniş spektrumlu” antibiyotikler denir.

Antibiyotik formları

Ülkemizde pek çok antibiyotik etken maddesi bulunmaktadır. Bu etken maddeler tablet, kapsül, şurup, krem, ampul, flakon gibi hemen her formda mevcuttur. Hastalığınızın durumu, olduğu bölge ve şiddetine göre hekiminiz en uygun formu reçete edecektir.

En yaygın antibiyotik türleri

Antibiyotikler etki mekanizmalarına veya kimyasal özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Kimyasal özelliklerine göre sınıflandırma aşağıdaki gibidir;

• Penisilinler
• Sefalosporinler
• Makrolidler
• Florokinolonlar
• Aminoglikozidler
• Sülfonamidler
• Tetrasiklinler
• Oksazolidinonlar
• Linkozamidler
• Glikopeptidler
• Lipopeptidler

Bununla birlikte antibiyotikler etki mekanizmalarına göre de sınıflandırılırlar. Bu etki mekanizmaları aşağıdaki gibidir:

• Bakterinin hücre duvarına saldırarak
• Bakterinin üremesini önleyerek
• Bakterideki protein sentezini durdurarak

Antibiyotikler ve ilaç etkileşimleri

Antibiyotikler için de pek çok ilaç grubunda olduğu gibi ilaç etkileşimi riski mevcuttur. Kan sulandırıcı bir ilaç olan varfarin pek çok antibiyotik grubu ile etkileşmektedir. Florokinolon grubu antibiyotikler de etkileşim ihtimali yüksek olan ilaç gruplarındandır.

Antibiyotik kullanırken bu besinlerden uzak durun: Greyfurt, süt, meyankökü…

Doğum kontrol hapı kullanıyorsanız, antibiyotiğin doğum kontrol hapının etkisini azaltacağını bilmenizde fayda var. Antibiyotik kullanırken ikinci bir doğum kontrol yöntemi kullanmanız gerekmektedir. Hekiminiz, kullandığınız ilaçlar hakkında bilgi vermeniz halinde tedavinizi değiştirebilir veya düzenleyebilir. Tedavi etkinliğiniz için hekim ve eczacınızın tavsiyelerine uyun.

Antibiyotik testi

Hızlı antijen testi olarak bilinen bu testte doktor/sağlık personeli pamuklu bir çubuk yardımıyla boğazınızdan bir sürüntü alır. Bu örnek ilgili test kitine yüklenir. Hastalığınızın bakteri mi yoksa virüs kaynaklı mı olduğunu anlamak için yapılan bir testtir. Testin pozitif çıkması hastalığınızın bakterilerden kaynaklandığı anlamına gelir.

Virüs kaynaklı bir hastalığınız var ise test sonucu negatif çıkacaktır. Hızlı antijen testi sonucuna göre hekiminiz hastalığınıza en uygun tedaviyi reçete edecektir. Hızlı antijen testi ülkemizde aile hekimlikleri ve devlet hastanelerinde yapılmaktadır.

Antibiyotik tedavisi

Antibiyotik hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

Antibiyotikler bakterilerin neden olduğu hastalıkların tedavisinde kullanılırlar. Bu hastalıklardan bazıları;

• Menenjit
• Çeşitli cilt enfeksiyonları
• Orta kulak enfeksiyonları
• Göz enfeksiyonları
• Zatürre
• Diş ve diş eti enfeksiyonları
• Sindirim sistemi enfeksiyonları
• Kemik ve iskelet enfeksiyonları
• Kalp enfeksiyonları
• Genitoüriner enfeksiyonlar

Hekiminiz boğaz veya balgam kültürü, idrar veya kan tetkiklerinden biri veya birkaçını yaparak, hastalık bulgularınızı dinleyerek ve gözlemleyerek antibiyotiği kullanmanız gerektiğine karar verecektir. Hastalığınızın durumuna göre antibiyotiğiniz değiştirilebilir veya tedavi durdurulabilir.

Zatürre (pnömoni) nedir? Kimlerde görülür? Belirtileri ve tedavisi

Antibiyotik tedavisinde nelere dikkat etmeli?

Tedavinizi mutlaka hekiminizin reçete ettiği, eczacınızın tarif ettiği şekilde yürütünüz. Tedavi esnasında önemli olan noktalar şunlardır;

• Reçete edilen miktar kadar antibiyotiği kullanın. Hastalık belirtileriniz azalsa bile antibiyotik kullanmayı bırakmayın
• İlacınızı her gün düzenli şekilde kullanın.
• İki doz arasındaki süreyi, antibiyotiğin aç ya da tok mu alınacağını, antibiyotik kullanırken tüketmemeniz gereken yiyecek, içecek ve diğer ilaçları, dikkat edilmesi gereken yan etkileri mutlaka hekim ve eczacınıza danışın.
• Antibiyotik hastalığınıza özel olarak reçete edilmektedir. Bu nedenle başka kişiler için reçete edilmiş antibiyotikleri kullanmayın
• Antibiyotiğinizi bol miktarda su ile tüketin. İlacınızı başka herhangi bir içecek ile almayın. İçtiğiniz su antibiyotiğinizin etkisini azaltmaz.
• Eczacınıza dozaj miktarını nasıl ayarlayacağınız konusunda danışın
• Hekiminizin tedavinizi bıraktırması ya da antibiyotiğinizin artması durumunda ilacı saklamayın. İmha edilmek üzere ilgili makamlara ulaştırın

Akılcı antibiyotik kullanımı nedir?

Antibiyotiklerin doğru zamanda, doğru sürede ve doğru dozda kullanılmaması, antibiyotik direncine neden olur. Antibiyotik direncinin riskleri anlaşılmaya başladığından beri tüm dünya için önemli bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Dirençli bakterilerin yol açtığı hastalıklar, ölüm oranlarının artması ve hastanede kalış sürelerinin uzaması tıbbi sorunların yanı sıra ekonomik sorunlar da doğurmaktadır. Bu nedenle tüm dünyada “akılcı” antibiyotik kullanım çalışmaları yaygınlaşmaktadır.

Antibiyotiklerin akılcı kullanımı için;

• Antibiyotikler sadece ihtiyaç olduğu durumlarda kullanılmalıdır.
• Viral hastalıklarda antibiyotik kullanılmamalıdır.
• Önceki hastalıklardan kalmış antibiyotikler gelişigüzel kullanılmamalıdır.
• Başkası için reçete edilmiş antibiyotik kullanılmamalıdır.
• Doktorunuz size antibiyotik reçete etti ise ilacınızı hekim ve eczacınızın tarif ettiği şekilde kullanın. Tavsiye edilen süreden önce antibiyotik tedavisini bırakmayın
• Arta kalan antibiyotikleri saklamayın.
• Eğer enfeksiyon geçiriyorsanız insanlarla yakın temasta bulunmayın, kişisel eşyaları ortak kullanmayın.
• Evinizde banyo ve gıda hazırlama alanlarını sık sık dezenfekte edin.
• Ellerinizi sık sık sabunla yıkayın. El yıkamada antibakteriyel sabunları tercih etmeyin.

Menenjit nedir? Belirtileri, nedenleri, tedavisi ve aşısı

Antibiyotik zararları ve yan etkileri

Antibiyotiklerin en sık görülen yan etkileri şunlardır;

• İshal
• Mide bulantısı ve kusma
• Mide rahatsızlığı
• Cilt döküntüleri

Antibiyotik alerjisi ve anaflaksi

Bazı bireylerde antibiyotiklere karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Antibiyotik kullanımına başladıktan sonra alerji belirtileri görürseniz ilacı kullanmayı bırakın. Bahsedilen alerji belirtileri aşağıdaki gibidir;

• Kaşıntılı, kırmızı döküntüler
• Nefes almada zorluk
• Vücudun herhangi bir yerinde şişlik
• Sersemlik hissi
• Kusma
• İdrarda koyuluk ya da kan
• Cildin sarı renk alması
• İleri derecede ishal ve karın ağrısı
• İleri derecede baş ağrısı

Antibiyotik profilaksisi

Antibiyotik profilaksisi hastane ortamında herhangi bir cerrahi işlem görecek hastaya koruma amaçlı antibiyotik uygulanmasıdır. Cerrahi işlemlerde operasyon sırasında, hastanede kalış süresinde ve taburcu olduktan sonra hasta enfeksiyona açık haldedir. Hastanede alınan önlemleri desteklemek ve hastanın taburcu olduktan sonra ameliyat yarasının enfeksiyon kapmasını engellemek amacıyla antibiyotik kullanılması oldukça yaygın bir tıp uygulamasıdır.

Antibiyotik direnci

Antibiyotik kullanımının en büyük risklerinden birisi antibiyotik direncidir. Bakteriler doğaları gereği canlılıklarını sürdürmek için organizmalarında değişiklikler yaparlar. Özellikle hücre zarlarında yaptıkları bu değişikliklerle genetik bilgilerini sonraki nesillerine aktarırlar.

Boğaz ağrısı neden olur, ne iyi gelir? Belirtileri ve tedavisi

Antibiyotik direnci bir bakterinin aynı antibiyotiğe tekrar tekrar maruz kalması sonucu gelişir.  Antibiyotik tedavisinin yeterli sürede devam ettirilmemesi sonucunda bakteriler bu tedavi sonucu ölmez ve antibiyotikten etkilenmemek için hücresel birtakım değişiklikler yaparlar. Virüslerin neden olduğu hastalıklarda antibiyotik kullanılması, hekimin belirttiği sürede antibiyotiklerin kullanılmaması gibi durumlar temel nedenlerdir. Antibiyotik kullanıldığı halde hastalığın geçmemesinin nedenlerinden biri antibiyotik direnci olabilir.

Direnç gelişmesi durumunda mevcut olan enfeksiyon daha güçlü antibiyotiklerle tedavi edilmek zorunda kalınır. Bu tedaviler genellikle hastanede damar içine ilaç uygulamak suretiyle yapılır. Yeni bir ilaç molekülünün keşfi için ortalama 15-20 yıl gerekmektedir. Ancak bakteriyel direnç oldukça hızlı gelişmektedir. Bu nedenle yakın gelecekte bazı enfeksiyonlar tedavi edilemeyecek duruma gelecek ve şiddetli hastalıklar ortaya çıkacaktır. Günümüzde tüm antibiyotiklere direnç geliştirmiş birkaç bakteri türü mevcuttur.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

1 Yorum

En Yeniler

Eskiler Beğenilenler

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör

recaigaytanoglu

9 yıl önce

tüberküloz tanısı ile birlikte,,Factive 320 mg antibiyotik kullanıyorum,,vitamin destek olarak,centrum silver kullanabilirmiyim

0

Yanıtla