Alzheimer bulaşıcı mıdır, yoksa genetik mi? Neden unutuyoruz?

14 Eylül 2015 | 4 Ocak 2020 | Kategori: Alzheimer Print

Paylaş

Tweetle

Paylaş

783 Paylaşım

Unutkanlık, yediden yetmişe hepimizi etkileyen gündelik sorunlarımızdan biridir. Ancak günümüzde aşırı cep telefonu kullanımı, e-postalar, internetteki sayısız sosyal mecra, trafik gürültüsü, iş yoğunluğu, aşırı stres, kalabalık şehir hayatı, dengesiz beslenme alışkanlıkları gibi pek çok faktör unutkanlığın dozunu giderek arttırıyor. Son dönemde tartışılmaya başlayan konulardan birisi ise “Alzheimer bulaşıcı mı, yoksa genetik mi?” sorusu oldu. Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca, başta unutkanlık olmak üzere, Alzheimer hastalığının nedenleri ve merak edilen sorulara yanıt verdi.

Depresyon unutkanlığa neden oluyor!

orhan-karaca Unutkanlığın genel sebepleri içinde en sık rastlananı psödodemans’tır. Yalancı bunama olarak da bilinen bu durumu en sık depresyonda görürüz. İnsanlar genelde unutkanlıkları olduğu zaman “Acaba bende bunama mı başladı?” diye düşünürler. Oysaki ilk değerlendirilmesi gereken durum, kişinin hayatında o günlerde bir zorlanma olup olmadığı ya da depresif bir durum yaşayıp yaşamadığıdır” şeklinde ifade ediyor.

Çünkü depresyona bağlı olarak kişinin bazı fonksiyonları bozulur. Hastalık sadece unutkanlık olarak değil; halsizlik, dikkat dağınıklığı, moral bozukluğu, uyku düzensizliği, keyifsizlik, iştah artışı ya da azalması, umutsuzluk olarak da kendini gösterir. Bir diğer sebep, herkes tarafından bilinen demans yani bunama rahatsızlığıdır.

Alzheimer nedir? Nedenleri, belirtileri, tedavisi ve korunma

Bu bunama rahatsızlığı sadece alzheimer olarak düşünülür, aslında kendi içinde çok fazla başlığı vardır. Bunların mutlaka bir profesyonel tarafından değerlendirilerek ne olduğunun belirlenmesi gerekir. Bir başka unutkanlık sebebi B12 vitamini eksikliğidir. B12 vitamini eksikliği, toplumda en sık bilinen ve popülerleşmiş unutkanlık sebeplerinden biridir. Çünkü kişi depresyonu ve demansı kendine yakıştıramaz ama B12 eksikliğini kolayca yakıştırır. Bir vitamin aldığında durumunun düzeleceğini düşünmek daha kolay gelir.

Bunun dışında diğer psikiyatrik hastalıklarda da unutkanlık görülebilir. Şizofreni, Bipolar Bozukluk (duygu durum bozukluğu ya da manik depresif bozukluk) gibi hastalıklarda unutkanlıklar görülebilir. Bunun sebebi şizofrenide bilişsel süreçlerin bozulması, bipolar bozuklukta ise duygu durumdaki çökmelerdir. Unutkanlığın sebeplerinden bir tanesi olduğu halde en çok gözden kaçanı konu zeka geriliğidir.

Zeka geriliğini çok uç vaka olarak düşünmeyin. Zeka ortalamasının biraz altında olan kişilerin bir konuyu hafızasında tutma olasılığı diğerlerine göre daha zordur. Ama hiç kimse kendisine ya da sevdiklerine demansı, şizofreniyi, bipoları, depresyonu ya da zeka geriliğini yakıştırmaz

Unutkanlığın fiziksel sebepleri var mı?

Evet, fiziksel sebepleri de olabilir. Örneğin bir beyin tümörü, beyinle alakalı bir başka rahatsızlık, metabolizmayı bozan başka hastalıklar ve ağır diyete ek olarak kanser de unutkanlığa sebep olabilir. Ama en sık rastlanan hastalıkların başında hipotiroidi gelir. Aslında hipotiroidi sadece kendi başına bunu yapmaz. Metabolizmadaki yavaşlamaya ek olarak oluşturduğu depresyon nedeniyle de bu tabloya sebep olabilir. Tabii bunlar, vücut fonksiyonlarındaki çökmeyle alakalı unutkanlık nedenleridir.

Alzheimer hastalığı ile ilgili en çok sorulan sorular ve cevapları

Unutkanlığın tedavisi var mı? Bir hastalığa bağlı mı değil mi?

Önce bunu belirlemek gerekir. Hastalığa bağlıysa, buna uygun bir protokol izlenmelidir. Unutkanlığın çok iyi gözlenmesi şarttır. Tedavide erken değerlendirme olması ve hastanın takibinin yapılması önemlidir. Unutkanlığın ne şekilde seyrettiği de yine tedavinin belirleyicileri arasında yer alır. Çünkü unutkanlık düzelebilir ya da gittikçe derinleşebilir. Her hastalığın kendine özgü bir yaklaşım biçimi vardır.

Demans, en belirgin unutkanlık nedenlerinden bir tanesidir. Bu hastalıkta özellikle dikkat edilmesi gereken ilk evredir. Demans erken evrede psikiyatrik belirtileri taklit eder. Kişi hatırlayamadığı için sinirlenebilir, unuttuğu için üzüntü duyabilir, öfkelenebilir. Karşısındakine “Sürekli aynı şeyi soruyorsun” gibi çıkışlarda bulunur, alışkanlıkları değişmeye başlayabilir. Demans 65 yaşından önceyse ‘Erken başlangıç’, 65 yaşından sonraysa ‘geç başlangıç’ diyoruz. Ama demansı olan hastaları biraz irdelersek, geçmişe dönük detaylı bir öykü alırsak, başlangıcın ilk zamanlarda sanki psikiyatrik belirtilerle seyreden bir psikiyatrik hastalıkmış gibi olduğunu görürüz.

Bu durumda erken müdahalede erken yanıt alırız. Çünkü demans yıkımla gider, sürekli aşağı doğru iner. Bir yerde tutmanız gerekir. En azından fonksiyon yitimi olmaması açısından ilaç tedavisine erken başlanırsa, kişi yaşamına daha iyi bir şekilde devam edebilir. Ama eğer geç kalınırsa, çok fazla bir şey yapılamıyor.

Bunama ve alzheimer’in 12 önemli belirtisi

İlaç tedavisinin süresi var mı?

İlaç tedavisi demansta ömür boyu sürer, depresyonda ise depresyonunuzun ağırlığına bağlı olarak değişir. Demansda süreç daha ağır ve çözümsüzken, depresyonda daha çözümlü bir süreç hakimdir. Bireysel özellikleriniz, yalnız yaşıyor olmanız, travmalar, destek faktörlerinizin olmaması, yaşamınızdaki stres faktörleri, zeka düzeyiniz, entelektüel düzeyiniz sizin depresyon tedavinizin sürecini belirleyen unsurlar olarak değerlendirilebilir.

Eğer kişilerin yakınlarında unutkanlık varsa ve yaygınsa ya da ailede ilerleyen yaşlarda demansı ortaya çıkmış kişiler varsa mutlaka bir kontrol edilmeleri gerekir. Eğer kendilerinde unutkanlık başlamışsa, bu açıdan da değerlendirmeleri iyi olabilir. Özellikle demans, Alzheimer veya diğer organik kökenli demans sebepleri olan rahatsızlıklarda geç kalınırsa, tedavi başarısıda o oranda düşüyor.

Bunun dışında unutkanlık süreci genelde demansda aşağı doğru inerken depresyon, hipotroidi ya da diğer belirleyici fiziksel hastalıklarda geri dönüşlüdür. Ancak uzun süre ağır diyet yaptıysanız birtakım fiziksel bozukluklar da ortaya çıkabilir. Bu sizin karaciğerinizde ortaya çıkabileceği gibi beyninizde de görülebilir. Bu durumda unutkanlıkla ilgili süreç daha sıkıntılı bir hal alabilir” diye açıklamalarda bulunuyor.

Alzheimer

Diyetlerin bilinçli yapılması çok önemlidir. Gelişi güzel ilaçlar kullanılmaması gerekir. Bitkisel olduğu söylenilen ilaçlar da karaciğere ve diğer organlara zarar verebiliyorlar.
Beyin üzerinde etkililer; çünkü iştah kapatılmasındaki en önemli faktörlerden bir tanesi dışarıdan alınan bu maddelerin beyindeki açlık merkezini bastırması. Buradan şu sonucu çıkartabiliriz. Zayıflamak için alınan ilaçlar beyin üzerinde etki edebiliyorlar ancak bunların olumsuz tesirleri de ortaya çıkabilir. Zaten medyada bunları zaman zaman görebiliyoruz.

Kişi unutkanlığının normal bir unutkanlık mı? yoksa bir hastalık belirtisi mi olduğunu nasıl ayırt edebilir?

Kişinin yaşamının unutkanlıkları yüzünden etkilenmeye başlaması önemli bir belirtidir. Etraftan gelen geri bildirimlere de dikkat etmek gerekir. “Sen bugünlerde çok unutkan oldun! Söyledim hatırlamıyor musun?” gibi. Bunun yanında kişi kendisini gözlemleyebilir. “Zaman zaman unutmalarım başladı” diyebilir. Unutkanlığınız yüzünden yaşam kaliteniz bozulmaya başladıysa, mutlaka dikkat edilmesi gerekir. Bu durum her rahatsızlık için ayrı değerlendirilir.

Unutkanlık sorunları standart gibi görünse de demans için farklı, depresyon için daha farklıdır. Demansta değerlendirmeyle ilgili en sık düşülen yanlışlardan bir tanesi şudur: Demansların yakınları, “Genelde eskiyi çok iyi hatırlıyor ama yakını hatırlamıyor” derler. Zaten demansın özelliğidir bu. Belirleyici bir şeydir. Eskiyi çok iyi hatırlar ama yeniyi hatırlamakta zorlanır. Sebep de şudur: Beyin yeniyi kayıt edememeye başlamıştır. Eski kayıtlanmış olanları arşivden daha kolay çıkartır ama arşive yeni dosya koyamamaya başlar. Bu durum, değerlendirmede önemli bir belirleyicidir.