Bipolar bozukluk nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Bipolar bozukluk, manik-depresif veya iki uçlu bozukluk olarak ta tanımlanan yaygın bir ruhsal sorundur. İniş-çıkışlı duygu durumu şeklinde seyreder. Bu sorunun bir ucunda yükseliş-taşkınlık (mani dönemi) bulunurken diğer ucunda çökkünlük (depresyon) olur. Bipolar bozukluk, ciddiye alınması gereken bir sorundur. Ruh hali ve enerjide alışılmadık ve şiddetli iniş çıkışlara neden olur. İki farklı ruh hali ile duygudurum dönemleri yaşanır. Belirtileri hangi ruh halinin yaşandığına bağlı olarak değişir. Bipolar bozukluk, derecesine göre hastayı ömür boyu etkileyebilen bir sorun olsa da, bir tedavi planını takip ederek ruh hali değişimlerini ve diğer semptomları yönetebilirsiniz. Çoğu durumda, bipolar bozukluk ilaç ve psikolojik danışmanlık (psikoterapi) ile tedavi edilir.

Bipolar bozukluk nedir?

Birbirine zıt gibi görünen bu iki dönem yatışma ve alevlenmeler ile seyreder. Daha az şiddetli manik dönemler hipomanik ataklar olarak adlandırılır. Ruh hali değişimleri epizodları yıl içerisinde nadiren veya birkaç kez ortaya çıkabilir. Çoğu insan dönemler arasında bazı duygusal semptomlar yaşasa da hiç belirti gözlenmediği durumlar da olur.

Borderline kişilik bozukluğu nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Bipolar bozukluk türleri

Bipolar bozukluk tip 1

Manik ataklar en az 7 gün sürer ve kişi yaşadığı ciddi mani semptomları sebebiyle hastane bakımına ihtiyaç duyabilir. Genellikle depresif ataklar da ortaya çıkar ve bu ataklar tipik olarak en az 2 hafta sürer. Depresyon dönemi içerisinde manik belirtiler de gözlemlenebilir.

Bipolar bozukluk tip 2

Bu tip bipolar bozukluğu olan kişiler, en az iki hafta süren bir majör depresif dönem geçirirler. Ayrıca en az dört gün süren bir hipomanik dönem de yaşarlar. Ancak manik dönem belirtileri görülmez. Bu bipolar bozukluğun kadınlarda daha sık olduğu düşünülmektedir.

Siklotimik bozukluk

En az iki yıl – veya çocuklarda ve ergenlerde bir yıl – boyunca hipomani ve depresyon dönemlerinin belirtileri gözlenir.

Bipolar bozukluğun diğer tipleri: Bunlar, örneğin, bazı ilaçların veya alkolün neden olduğu veya Cushing hastalığı, multipl skleroz veya inme gibi bazı tıbbi durumlardan kaynaklanan bipolar bozuklukları içerir.

Geçmeyen depresyonun nedeni bipolar bozukluk olabilir

Bipolar bozukluk nedenleri

Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemektedir, ancak aşağıdakiler gibi çeşitli faktörler söz konusu olabilir:

• Biyolojik farklılıklar: Bazı çalışmalar, bipolar bozukluğu olan kişilerin beyinlerinin, sağlıklı ya da farklı zihinsel rahatsızlıklara sahip kişilerin beyinlerinden farklı çalıştığını göstermektedir. Bu farklılıklar hakkında daha fazla bilgi edinmek, genetik çalışmalardan elde edilen yeni bilgilerle birlikte, bilim insanlarının bipolar bozukluğu daha iyi anlamalarına ve daha etkili tedavi yöntemleri geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
• Genetik: Bazı araştırmalar, belirli genlere sahip insanların, bipolar bozukluk geliştirme olasılığının diğerlerine göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak genler, bipolar bozukluk için tek risk faktörü değildir. İkizler üzerinde yapılan çalışmalar, ikizlerden biri bipolar bozukluk geliştirirken diğerinde gelişmeyebileceğini ortaya koymuştur.
• Aile öyküsü: Bipolar bozukluk, bir kardeş veya ebeveyn gibi birinci dereceden bir akrabası olan kişilerde daha sık görülür. Araştırmacılar, bipolar bozukluğa neden olabilecek genleri bulmaya çalışmaktadırlar.
• Çevresel faktörler: Bipolar bozukluğun gelişmesini fiziksel faktörler dışında, aşırı stres, travmatik deneyimler ya da fiziksel hastalıklar gibi dış faktörler de tetikleyebilir. Ancak daha ağırlıklı olarak faktörlerin bir bileşiminin hastalığın gelişimine katkı sağladığı düşünülmektedir.

Bipolar bozukluk risk faktörleri

Tükenmişlik sendromu nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Bipolar bozukluk belirtileri

Bipolar bozukluk mani dönemi belirtileri

• Anlamsız-aşırı neşe hali ya da öfke patlamaları
• Kolayca tahriklere kapılmak
• Aşırı ve çok hızlı konuşma, konudan konuya atlama
• Uç kararlar almak veya riskli veya zararlı şeyler söylemek
• Düşüncelerde hızlanma
• Abartılı özsaygı
• Kendini abartılı bir şekilde önemsemek
• Taşkın bir enerji ve daha az uyku ve yemek ihtiyacı
• Harika, yeni fikirlerle dolu hissetmek ve hayatını altüst edebilecek planlar yapmak
• Düşüncesizce doyuma ulaşma isteği; alışveriş çılgınlığı, ani seyahatler, aşırı ve bazen rasgele seks, yüksek riskli iş yatırımları, hızlı araba kullanma
• Halüsinasyonlar görmek ve rahatsız edici veya mantıksız düşüncelere kapılmak

Depresyon nedir? Neden olur? Belirtileri, türleri ve tedavisi

Bipolar bozukluk depresif dönem belirtileri

• Depresif ruh hali ve düşük özsaygı
• Günlük faaliyetlere ilgi kaybı ve hiçbir şeyden zevk alamama
• Düşük enerji seviyesi
• Keder, çaresizlik, karamsarlık ve yalnızlık duygusu
• Devamlı endişeli hissetme
• Yavaş konuşma, yorgunluk ve zayıf koordinasyon
• Uykusuzluk ya da aşırı uyuma
• Konsantrasyon olmakta zorlanma ve hatırlamakta güçlükler
• Çok fazla ya da neredeyse hiç yememe
• İntihar düşüncesi, girişimi

Bipolar bozukluk teşhisi

• Fizik muayene: Doktor öncelikle başka bir hastalık olup olmadığını anlamak ve diğer koşulları dışlamak için fiziksel muayene yapacaktır. Ayrıca bazı laboratuvar testleri isteyebilir.
• Psikiyatrik değerlendirme: Sorunlar başka hastalıklardan kaynaklanmadığı takdirde, dokotr sizi düşünceleriniz, duygularınız ve davranış kalıplarınız hakkında konuşacak bir psikiyatriste yönlendirebilir. Ayrıca psikolojik bir öz değerlendirme anketi doldurabilirsiniz. Sizin de izninizle, aile fertleriniz veya yakın arkadaşlarınızdan semptomlarınız hakkında bilgi vermeniz istenebilir.
• Ruh durumu çizelgesi: Tanıya ve doğru tedaviyi bulmaya yardımcı olabilecek şekilde, ruh halinizin, uyku düzeninizin veya diğer faktörlerin günlük kaydını tutmanız istenebilir.

Kişilik bozukluğu nedir? Türleri, belirtileri ve tedavi seçenekleri

Bipolar bozukluk tedavisi

Tedavi, birçok insanın, hatta çok şiddetli bipolar bozukluğu olan hastaların bile duygudurum dalgalanmalarını ve diğer bipolar semptomlarını daha iyi kontrol etmesine yardımcı olur. Etkin bir tedavi planı genellikle ilaç ve konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapinin bir kombinasyonunu içerir.

Bipolar bozukluk yaşam boyu devam eden bir hastalıktır. Mani ve depresyon bölümleri genellikle zamanla geri döner. Ataklar arasında, birçok kişi duygudurum değişiklikleri yaşamaz, ancak bazı hastalarda semptomlar sürekli olabilir. Uzun süreli ve sürekli tedavi bu semptomların kontrol edilmesine yardımcı olur.

Bipolar bozukluk ilaç tedavisi

Farklı tipte ilaçlar bipolar bozukluğun belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olabilir. Bireyin en iyi işe yarayanları bulmadan önce birkaç farklı ilacı denemesi gerekebilir. Bipolar bozukluk tedavisinde genellikle kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Duygudurum düzenleyicileri: Hem bipolar bozukluğun alevlenme döneminde hem de yeni hastalık dönemlerinin engellenmesi, yani koruma tedavisinde uzun süreli ve günlük olarak kullanılan ilaçlardır ve lityum ile antikonvülsan ilaçlar bu grupta yer alır.
• Antipsikotik İlaçlar: Diğer ilaçlarla tedaviye rağmen depresyon veya mani semptomları devam ediyorsa, olanzapin (Zyprexa), risperidon (Risperdal), ketiapin (Seroquel), aripiprazol (Abilify), ziprasidon (Geodon), lurasidon (Latuda) veya asenapin (Saphris) gibi antipsikotik ilaçların eklenmesi yardımcı olabilir. Doktorunuz, bu ilaçların bazılarını tek başına veya bir duygudurum düzenleyici ile birlikte reçete edebilir.
• Antidepresan İlaçlar: Doktorunuz tedavinize, depresyonun yönetilmesine yardımcı olacak bir antidepresan ekleyebilir. Antidepresan ilaçlar bazen manik atağı tetikleyebilir. Bu yüzden de genellikle bir duygudurum dengeleyici veya antipsikotik ilaçla birlikte reçete edilir.

İlaç kullanırken dikkat edilmesi gerekenler

• İlaçların risklerini ve yararlarını anlamak için bir doktor veya eczacıyla konuşun
• Yan etkilerle ilgili endişelerinizi hemen bir doktora bildirin. Doktorun dozu değiştirmesi veya farklı bir ilacı denemesi gerekebilir.
• İlk önce bir doktorla konuşmadan bir ilacı kesinlikle bırakmayın. Aniden bir ilacı kesmek “rebound” ya da bipolar bozukluk semptomlarının kötüleşmesine yol açabilir. Diğer rahatsız edici veya potansiyel olarak tehlikeli çekilme etkileri de mümkündür.

• Hastalığı ve teşhisi reddetme ve hasta olmadığını, hiç hastalanmayacağını düşünme
• İlaçların yan tesirleri
• İnsanlardan ilaç kullandığını ve psikiyatrik bir sorunu olduğunu gizleme
• Aile ya da sosyal çevrenin ilaç kullanımına önyargılı bakışı
• İlaç kullanarak özgürlüğünün kısıtlandığı ya da kendini hasta gibi hissetme duygusu

Bu düşüncelerin temeli bilgi eksikliğinden kaynaklanır ve bu eksikliği kapatmak başarılı bir Bipolar bozukluk tedavisi için gereklidir.

Şizofreni nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Bipolar bozukluk tedavisinde psikoterapi

• Kişilerarası ilişkiler ve sosyal ritim terapisi (KIPT-SRT): Bu psikoterapi şekli, uyku, uyanma ve yemek zamanları gibi günlük ritmlerin stabilizasyonuna odaklanır. Tutarlı bir rutin, duygudurumu yönetmeyi kolaylaştırır. Bipolar bozukluğu olan kişilerde, uyku, diyet ve egzersiz için günlük bir rutinin oluşturulması çok faydalı olabilir.
• Bilişsel davranışçı terapi: Bu terapi yönteminin odak noktası sağlıksız, olumsuz inanç ve davranışları tanımlamak ve bunları sağlıklı, olumlu olanlarla değiştirmektir. Bu yöntem, bipolar dönemlerinizi neyin tetiklediğini belirlemenize yardımcı olabilir. Stresi yönetmek ve üzücü durumlarla başa çıkmak için etkili stratejiler de öğrenebilirsiniz.
• Psikoeğitim: Bipolar bozukluk hakkında bilgi edinmek (psikoeğitim) sizin ve sevdiklerinizin durumu anlamanıza yardımcı olabilir. Neler olup bittiğini bilmek en iyi desteği almanıza, sorunları tanımlamanıza, nüksetmeyi önlemek için bir plan yapmanıza ve tedaviye bağlı kalmanıza da yardım eder.
• Aile odaklı terapi: Aile desteği ve iletişimi, tedavi planınıza bağlı kalmanıza yardımcı olabilir ve size ve sevdiklerinize, ruh hali değişimlerinin uyarı işaretlerini tanıtabilir ve yönetebilmeniz için yol gösterir.

Elektrokonvülsif Terapi (EKT)

EKT, diğer tedavilerle iyileşememiş olan ciddi bipolar bozukluğu olan kişiler için rahatlama sağlayabilir. Bazen bipolar semptomlar için EKT, hamilelikte ilaç kullanımı riskli olduğunda da tercih edilebilir. EKT sırasında, elektrik akımları beyinden geçirilerek kısa süreli bir nöbet tetiklenir. EKT, beyin kimyasında bazı akıl hastalıklarının belirtilerini tersine çevirebilecek değişikliklere neden olur.

Ancak kafa karışıklığı, yönelim bozukluğu ve hafıza kaybı gibi bazı kısa süreli yan etkilere neden olabilir. Bipolar bozukluğu olan kişiler, nitelikli bir sağlık uzmanı ile EKT’nin olası yararlarını ve risklerini tartışmalıdır.

Uyku ilaçları

Uyku bozukluğu olan bipolar kişiler genellikle bu tedaviyi yararlı bulmaktadırlar. Ancak, uykusuzluk durumu düzelmezse, doktor ilaçlarda değişiklik önerebilir.

Ek tedaviler

Bitkisel veya doğal takviyelerin bipolar bozukluğu nasıl etkileyebilecekleri konusunda pek fazla araştırma yapılmamıştır. Bir doktorun tedaviyi en etkili şekilde uygulayabilmesi için hastasının kullandığı tüm reçeteli ve reçetesiz ilaçları, ayrıca da aldığı takviyeleri bilmesi önemlidir. Bazı ilaçlar ile takviyeler birlikte kullanıldığında istenmeyen veya tehlikeli etkilere neden olabilir.

Bipolar bozukluğu olan kişilere öneriler

• Alkol ya da uyuşturucudan uzak durun: Bipolar bozuklukla ilgili en büyük endişelerden biri, risk alma davranışının ve uyuşturucu veya alkol kullanımının olumsuz sonuçlarıdır. Alkol ya da uyuşturucu kullanmayı kendi başınıza bırakmakta sorun yaşarsanız yardım alın.
• Sağlıklı ilişkiler kurun: Üzerinizde olumlu bir etki yaratan, size kendinizi iyi hissettiren insanlarla iletişim kurun. Arkadaş ve aile üyeleri, duygudurum değişiklikleriniz ile ilgili size destek sağlayabilir ve yardımcı olabilir.
• Sağlıklı bir rutin oluşturun: Uyumak, yemek yemek ve fiziksel aktivite için düzenli bir rutine sahip olmak ruh halinizi dengelemeye yardımcı olabilir. Herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce doktorunuza danışın. Sağlıklı beslenin. Lityum kullanıyorsanız, uygun sıvı ve tuz alımı konusunda doktorunuzla konuşun. Uyumakta güçlük çekiyorsanız, ne yapabileceğiniz konusunda yine doktorunuzla veya ruh sağlığı uzmanınızla konuşun.
• Diğer ilaçları almadan önce kontrol edin: Başka bir doktor tarafından reçete edilen ilaçları veya reçetesiz ilaçları kullanmadan önce sizi bipolar bozukluk için tedavi eden doktorunuza başvurun. Bazen diğer ilaçlar depresyon ya da mani ataklarını tetikler ya da bipolar bozukluk için kullandığınız ilaçları etkileyebilir.
• Bir ruh hali grafiği tutun: Günlük ruh halinizin, tedavilerinizin, uykunuzun, aktivitelerinizin ve hislerinizin bir kaydını tutmak, tetikleyicileri, etkili tedavi seçeneklerini ve tedaviye ne zaman uyum sağladığınızı belirlemenize yardımcı olabilir.

Referanslar: 1- Bipolar disorder: Overview, 2- Bipolar Disorder 3- Bipolar Bozukluk

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör