El hijyeni: Yöntemleri, önemi, uygulaması ve el antisepsisi endikasyonları

Hemşirelerin elleri; hastayı kaldırma, nabız, tansiyon ölçme, hastanın vücut ısısını ölçme, hastaya dokunma sırasında kirlenir, 100-1000 cfu klebsiella spp ile kontaminasyon oluşabilir. Hastanın kasığına temas 10-600 cfu/ml P. mirabilis üremesine sebep olur.

El hijyeni ne zaman?: Önce: hasta ile temas, hasta çevresindeki yüzeylerle temas, her tür invaziv girişim, eldiven giyme, ilaçların hazırlanması, yemek, işten ayrılma. Sonra: hasta ile temas, hasta çevresindeki yüzeylerle temas, her tür invaziv girişim, eldivenlerin çıkartılması, kan, kanlı sekresyon ile kontamine olma olasılığı olan herhangi bir alet veya objeye temas, diğer vücut sekresyonları ile temas, tuvalet.

El yıkama ve el antisepsisi endikasyonları: Ellerde gözle görülür kirlenme varlığında nonantimikrobiyal sabun ve su veya antimikrobiyal sabun ve su kullanılır. Ellerde gözle görülür kirlenme yoksa; alkol bazlı el antiseptikleri kullanılır. Gözle görülür kir olması, kendini kirli hissetmesi durumunda el yıkanır ve el antisepsisi kullanılır. Sporosidal etkinlik için su ve basit/antimikrobiyal sabunla ellerin yıkanması, eldiven giyilmesi, eldiven çıkardıktan sonra el yıkama/el antisepsisi uygulanabilir.

El yıkama: 15 sn yıkama ile 0.6-1.1 log₁₀, 30 sn yıkama ile 1.8-2.8 log₁₀ mikroorganizma temizlenebilir. Bazı çalışmalarda bakteri uzaklaştırmada yetersiz bulunmuştur. Bakteri sayısını artırabiliyor. Sıvı sabunlar kontamine olabilir. Doğru el yıkama tekniği: önce su ile eller ıslatılır, ellere 3-5 ml sabun alınır, en az 15 sn süre ile eller ovalanır, ellerin ve parmakların tüm yüzeyinin kaplanmış olmasına dikkat edilir, eller su ile durulanır ve tam olarak kurulanır.———-Avuç içi avuç içine alınarak ovalama hareketi tekrarlanır. Sağ avuç içine sol el sırtı gelecek şekilde yerleştirilir, ovalanarak beş kez tekrarlanır, aynı hareket diğer el içinde beş kez tekrarlanır. Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde tekrarlanır, aynı hareket sol el içinde tekrarlanır. Sağ el parmak sırtları sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilir, ovalama tekrarlanır. Sağ el baş parmağı sol avuç içine alınarak rotasyonel olarak beş kez tekrarlanır, aynı hareket sol el içinde tekrarlanır. Sağ el parmak ucu iç kısımları sol el avuç içine gelecek şekilde konur, ovalanır, aynı hareketler sol el parmak uçları içinde yapılır. Eller iyice durulanır. Kağıt havluyla eller iyice kurulanır. Kağıt havlu kullanarak musluk kapatılır. Kullanılmış havlu çöp kutusuna atılır.

El yıkama tekniği: Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı; dermatit riski. Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenektir. Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun eklenmemeli. Çok kullanımlık havlular uygun değil.

Lavabo etrafına su sıçramaları ile kontaminasyon oluşabilir. Sensörsüz muslukların açılıp, kapatılması sırasında kontaminasyon oluşabilir. Bir yoğun bakım ünitesi hemşiresi için sürekli el yıkamak yerine alkol bazlı sol ile ovma zaman kazanımı açısından önemlidir.

El antiseptikleri: Alkoller, klorheksidin, heksaklorofen, iyot ve iyodoforlar, para-chloro-meta-xylenol (PCMX), kuaterner amonyum bileşikleri, triklosan, hidrojen peroksit. El antiseptiklerinin avantajları: mikroorganizmalara çok etkili, daha hızlı etki, daha ucuz, durulama esnasında su kaynaklı tekrar, kontaminasyon riski yok.

Antibakteriyel etkinlikleri; basit sabunun iyi, antimikrobiyal sabunun daha iyi, alkol bazlı solüsyon çok iyi.

Alkol bazlı el antiseptikleri: Etil alkol, isopropil alkol (propan-2-ol), n-propanol (tek başına/kombine). Etkinlikleri; n-propanol > isopropanol > etanol. Bakteri sporları hariç vegetatif haldeki tüm bakterilere etkilidir. Membran hasarı, protein denatürasyonu yapar. Optimal etki % 60-95’lik konsantrasyonlarda sağlanır. Alkol bazlı el antiseptiklerinin etkinliği: içerikteki alkolün tipi, konsantrasyonu, temas süresi, kullanılan miktar, alkol uygulandığında elin kuru olmasına.

Önemli noktalar: Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli. Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli. Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı.

————————————————————————————————————————–

Klorheksidin: Biguanid grubunda yer alır, etkinliği pH bağımlıdır (5.5-7.0), organik madde varlığında etkinlik azalır. Hücre duvarını yıkar. Sitoplazmada presipitasyon, hücre içi maddenin dışa kaçışı görülür. Antibakteriyel etkisi yavaştır, zarflı virüslere etkili, sporostatik ve mikobakteriostatiktir, deride kalıcı etkisi vardır.

İyot ve iyodoforlar: Polimer taşıyıcı ile elemental iyot veya triiyodidden oluşur. Pek çok mikroorganizmaya etkili, antiseptik olarak kullanılan konsantrasyonlarda sporosidal etkinlik yoktur. Protein sentezini ve hücre membranını bozar, organik madde varlığında inaktive olur. İyodoforla el yıkama sonrası, etkinlik 30-60 dak devam eder. Gram negatif basillerle kontamine olabilir.

Kuaterner amonyum bileşikleri: Katyonik olanlar en sık kullanılan gruptur, membran aktif ajanlardır.Bakteri hücre zarına tutunarak sitoplazmik içeriğin sızmasına yol açar. Gram negatif bakteriler üzerine zayıf etkilidirler. Gram negatif bakteri kontaminasyonu bildirilmiştir.

Diğerleri: Kloroksilenol: hücre duvar yapısını bozar, gram negatif etkinliği düşüktür, EDTA ilavesi ile gram (-) etkinlik artar. Hekzaklorofen: toksik etkileri nedeniyle kullanımı kısıtlanmıştır. Triklosan: uzun süreli kullanımda direnç gelişebilir, gram pozitiflere etkinliği daha iyi, P. aeruginosa’ya etkisizdir.

Kombinasyon: El antiseptikleri kombine kullanıldığında etki artmaktadır. Cerrahi el hijyeninde; % 1 klorheksidin/alkol > % 4 klorheksidin. Elde görülen yan etkiler daha azdır.

El hijyeni ajanlarının seçimi: Etkin ve düşük irritasyon potansiyeli vardır. Personelden ürünlerle ilgili bilgi alınır (koku, irritasyon, ciltte bıraktığı his). Uygun dağıtıcı sistemler kullanılmalı. Ellere kullanılan diğer ürünlerle etkileşimi önemli.

Cerrahi el hijyeni: Geçici floranın tamamen, kalıcı floranın kısmen ortadan kaldırılması amaçlanır. İrritan olmamalı, geniş etki spektrumlu, hızlı ve persistan etkili olmalı, yüzük, saat vs çıkartılmalıdır. 1894’teki öneriler; sıcak su + antiseptik sabun + fırça 5 dak + %90 etanol + fırça 3-5 dak + antiseptik sıvı ile ellerin çalkalanması. 1939’daki öneri; 7 dak su + sabun ve fırça ile ellerin yıkanması + 3 dak %70 etanol + havlu ile ellerin kurulanması.—–2-6 dakika sürmeli, fırça kullanılmalı, steril havlu ile kurulama yapılmalı.

Cerrahi el ovalama: Gözle görülür kir yok ise, uygun antiseptik, doğru kullanılır ise alkol bazlı el antiseptiği ile el ve ön kolu ovalamak yeterli, tırnak altları alkol içerikli dezenfektan ile fırçalanırsa etkinlik artar, kuruması beklenmeli, günün ilk ameliyatında ve günlük etkinlikler sonrasında eller yıkanmalıdır, kalıcı etkinlik düşük, havlu ile kurulama gerekli değil. Suni tırnak olmamalı, tırnakların uzunluğu tırnak etini geçmemeli.

Eldiven kullanımı: Yanlış güven hissi, el hijyeni uyumu azaltan bir uygulama, eldiven kullanımı öncesinde ve sonrasında mutlaka el antisepsisi sağlanmalıdır, eldivenler yıkanmamalı, tekrar kullanılmamalı, eldiven üstüne antiseptik solüsyon uygulanmamalı, hasta ile temas sonrası eldivenler çıkartılmalı, bir başka hastaya aynı eldiven ile temas edilmemeli, hastadaki işlemler temiz alandan kontamine alana doğru yapılmalı, aynı hastada kontamine vücut alanından temiz alana geçişte eldivenler değiştirilmeli.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör