Sitikolin’in nöroprotektif etkileri üzerine bir değerlendirme: Faydaları ve riskleri

Sitikolin, riboz, pirofosfat, sitozin ve kolinden oluşan bir fosfolipiddir. CDP-kolin (Sitidin-5’-difosfat kolin, sitikolin), vücutta doğal olarak var olan nükleotid yapısında bir bileşiktir, membran fosfolipidlerinden fosfatidilkolin sentezinde bir ara ürün olarak ortaya çıkmaktadır. Tüm hayvan ve bitki hücre zarlarında bulunmaktadır. Suda çözünür ve biyoyararlanımı oldukça yüksektir (Nakazaki 2021, Nashine 2020, Shi 2016).Dışarıdan verilen CDP-kolin, kolin ve sitidin olarak beyin dokusu tarafından alınmakta ve beyinde endojen CDP-kolin sentezi ve takiben fosfolipidler, nükleik asitler ve proteinlerin sentezinde çok etkin bir biçimde kullanılmaktadır. Ayrıca, dışarıdan verilen CDP-kolin hızla sitidin ve koline metabolize olarak plazma kolin düzeylerinde artışa yol açmaktadır.

Kolini beyine taşıyan transport sistemleri normal şartlarda doyurulmamış olduğu için, dolaşımdaki kolin düzeylerindeki artış beyin kolin düzeylerinde de artışa neden olmaktadır. Sitikolin normal kolinden daha karmaşık bir moleküldür ve beyinin doğal olarak üretmiş olduğu ile aynıdır. Bilim adamları bu karışıklığı önlemek için, tedavi olarak verildiğinde sitikolin olarak adlandırmışlardır. Vücutta üretildiği zaman ise CDP-kolin olarak adlandırılmaktadır.

Vücut sitikolini nasıl geri dönüştüreceğini bilir ve ek olarak alındığı zaman, sitidin ve kolin olarak iki bileşik salgılar. Kan-beyin bariyerini geçtikten sonra, beyinde bulunan nöronlar onları tekrardan sitikolin yapmak için kullanır. Kolin, asetilkolin ve sinir sisteminin düzgün bir şekilde çalışmasını sağlayan diğer nörotransmitterleri güçlendirir. Sitikolin ile ilgili, son 10 yıldaki klinik ve deneysel çalışmalar genel olarak nörolojik hastalıklar (Alzheimer, senil demans, Parkinson, serebrovasküler olaylar), psikiyatrik hastalıklar ve oftalmolojik hastalıklarda yoğunlaşmaktadır.

Fitoterapinin önemi ve bu alandaki bilimsel gelişmeler

Sitikolinin antioksidan etkileri, aktif olarak 2000’li yıllardan bu yana Japonyada M.Fiorovanti ve M.Yanagi tarafından çalışılmış ve klinik kullanımı aynı grup tarafından birçok makalede yayınlanmıştır. Uzun süredir dünya üzerindeki çeşitli ülkelerde birçok ticari isim altında çalışılmakta olan sitikolinin, birçok Avrupa ülkesi ve Japonyada serebral inme ve kafa travmalı hastalarda da kullanım onayı almıştır.

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, neredeyse dünyadaki bütün ülkelerde yaşlanma ciddi bir realite olarak önümüzdedir. 2050’de her 6 kişiden birinin 65 yaşın üzerinde (%16) olacağı hesaplanmaktadır (U.N, World Pop. Pros. 2019). Yaşlanma ile birlikte karşımıza çıkan en ciddi sorunlardan biri bilişsel fonksiyonlarda azalma ve buna bağlı olarak ortaya çıkan sorunlardır. Özellikle yaşa bağlı olarak ortaya çıkan demansiyel bilişsel bozukluklarda önerebileceğimiz, halen kullanmakta olduğumuz ilaçlar kadar, bu alanda besinler ve biyoaktif bileşiklerle de ilgili yoğun çalışmalar ve araştırmalar yürütülmektedir.

Antioksidanlar, selenyum, uzun zincirli Omega-3 yağ asitleri bu alanda kullanılan bileşiklerin başında gelmektedir. Kolin de, beynin gelişmesini sağlayan ve yaşlılığı engelleyen bileşiklerin önemlilerinden biridir. Araştırmalar, yaşlı beyinde enerji metabolizmasına bağlı olarak enzim aktivitelerinin azaldığını, özellikle, dopamin, asetilkolin gibi nörotransmitterler ve prolaktin gibi hormonlar yaşlılığa bağlı olarak azalmakta ve bütün bunlar demans ve bilişsel bozukluklara neden olabilmektedir.

Son yılların birçok araştırmasında, sitokolinin nörotransmitter metabolizmasını olumlu yönde etkilediği ve dopamin sentezini belirli beyin bölgelerinde artırdığı tespit edilmiştir. Bu nedenledir ki, araştırmalarda, sitikolinin beyin yaşlılığına bağlı serebrovasküler olaylarda ve demansın tedavisinde etkili olduğu net olarak ifade edilmektedir. Bundan 40 yıl önce, Fassio ve arkadaşları, 1982 de sitikolini psikogeriatride kullanmışlar ve psikoaktif ilaç kullanımını azalttığını bildirmişlerdir.

Tıbbın Geleceği: Geleceğe Hazır Hekimler Yetiştirmek

Beslenme ile alınan kolin miktarını artırmak için, ek olarak, sitikolin, kolin tuzları, gliserofosfokolin kullanımı önerilmektedir. Bu alanda 2021 yılında yapılan çift kör, randomize plasebo kontrollü bir çalışmada sağlıklı yaşlılara 12 hafta boyunca, günde 500 mg sitikolin verilmiş; sitikolinin, AAMI (hafıza testi) ile hafızada ciddi olumlu etkileri tespit edilmiştir. Bu çalışmada, sitikolinin (kognizin) ciddi bir yan etkisi gözlenmemiştir (Nakazaki E, J Nutr. 2021). Alzheimer hastalarında, 6 hafta boyunca günde 500 mg veya 12 hafta boyunca günde 1 gr sitokolin desteğinde, hiçbir ilaç yan etkisi gözlenmemiş ve yine özellikle de demansın önlenmesinde etkili olduğu yayınlanmıştır.

Japonyada bir biyoteknoloji firması olarak çalışmalarını yürüten Kirin Holding (Kökleri 1885’te kurulan Japan Brewery’den bu yana) CSV (toplum yararına ürün yaratmak) alanında küresel bir lider olmayı hedeflemektedir. Kirin holding son 10 yılda sitikolinin farmakolojik etkileriyle ilgili yoğun araştırmaları desteklemektedir (Drugs.com, sitikolin, Kasım 2022).

Sağlık bileşenleri üretimi ve farmasötikler konusunda bir diğer dünya lideri olan Kyowa Hakko Bio firması, The Journal of Nutrition’da yayınlanan (2 Temmuz 2021) makalesinde sağlıklı yaşlı popülasyonda genel hafıza performansı için, sitikolin kullanılmasını öneriyor.
Sitikolinin, yaşlılarda ve yetişkinlerde nörolojik etkilerini değerlendiren çalışmalarda oral dozlar günde 250 ila 2000 mg arasında değişmektedir. Ayrıca tedavi süreleri de değişkenlikler göstermektedir. Klinik çalışmalarda, sitikolinin iyi tolere edildiği, histolojik toksisiteye rastlanmadığı bilinmektedir.

Yan etkiler arasında mide, bağırsak sistemi rahatsızları, geçici baş ağrıları, hipotansiyon ve bazende taşikardi gözlenebilmektedir (Cho 2009).

Global olarak, 2019 küresel tahminlere göre, Parkinson hastalığının prevelansına bakıldığında hasta sayısı geçen 25 yılda 2 katına katlanmıştır. 2022 WHO verilerine göre, 5.8 milyondan fazla birey Parkinson ile yaşamaktadır (WHO). Tedavisinde, dopaminerjik etkinliği artıran ana ilaçlar olarak (levodopa), dopamin reseptör agonistleri (bromokriptin, lizurid, pergolid, kabergolin), ropirinol, selejilin (MAO-B inhibitörü) ve entakapon (KOMT inhibitörü) kullanılmaktadır. 2022’de Parkinson hastalığının tedavisinde inflamasyonu azaltmayı hedefleyen mezenkimal kök hücre tedavisi de yeni yerini almaktadır (https://www.dvcstem.com/post/stem-cell-therapy-for-parkinsons).

Antioksidan nedir, ne işe yarar? Hangi besinlerde bulunur?

Sitikolin, Parkinson hastalarında dopamin sentezini artırmakta ve dopamin geri alımını inhibe etmektedir. Sitikolinin, Parkinson hastalığında doğrudan ek tedavi olarak kullanılabildiği birçok çalışmada rapor edilmiştir. Plazma fosfatidilkolin seviyeleri, sağlıklı yaşlı bireylerdeki kognitif fonksiyonlar ile pozitif korelasyon göstermektedir. Son araştırmalar özellikle, yaşlı bireylerde daha kolaylıkla azalan epizodik hafızanın sitokolin desteğiyle belirgin derecede düzeldiğini göstermektedir.

En son yapılan klinik çalışmalarda, sitikolinin, Parkinson hastalarında, rijidite, akinezi, tremor, elle-yazı yazma ve konuşmada anlamlı düzelme meydana getirdiği ifade edilmektedir. Aynı zamanda, hastaların kognitif durumunu da olumlu etkilemiştir. L-dopa tedavisi alan hastalarda veya tedaviye henüz başlanmamış hastalarda 500 günlük dozun 2ay süre ile kullanıldığı bir grup plasebo ile karşılaştırıldığında hastaların Webster skalasında ciddi olumlu gelişmeler rapor edilmiştir. Bugüne kadar literatürde, sitikolin ve Parkinson konusunda 1292 ye yakın çalışmanın yayınlandığını görmekteyiz.

Secades JJ ve arkadaşlarının akut iskemik inme tedavisi açısından yaptığı randomize, çift kör, plasebo kontrollü bir çalışmada ise sitikolin’in akut iskemik inmede limit de olsa olumlu etkileri olabileceği bildirilmiştir (Julio J Secades, 2016). Sitikolin’in bir bileşeni olan kolin, yalnızca diyetimizden aldığımız temel bir besindir. Sakatat, yumurta, tavuk, balık gibi gıdalarda ve daha az oranda karnıbahar ve brokoli gibi bazı bitki bazlı gıdalarda doğal olarak bulunur. Sitikoline takviyeler, saf kolin, alfa-GPC ve fosfatidilkolin ile birlikte önemli bir ek kolin kaynağıdır.

Sinir sistemi hastalıklarında yeni tedavilerin geliştirilmesi ve nörolojik alanda yeni ilaç keşfi sürecinin uzun sürmesi ve sonuçların çokta başarılı olarak değerlendirilmemesi nedeniyle büyük farmasötik şirketler nörolojik hastalıklar alanını ön plana koymamaktadırlar. 2021’de FDA onayını alan 49 ilaçtan sadece 7 tanesi sinir sistemi hastalıkları ile ilgili idi. Alzheimer hastalığıda bu 7 ilacın içerisindedir.

Parkinson hastalığı neden olur? Belirtileri, teşhisi ve evreleri

Alzheimer tedavisinde kolinesteraz inhibitörlerine (AChEI) yardımcı tedavi olarak sitikolinin etkilerinin belirlendiği yeni bir çalışmada, 149 makaleden Alzheimer tanısı almış 563 yaşlı hastayı içeren iki retrospektif kohort çalışması dahil edilmiş, Alzheimer tedavisinde AChEI’lerle birlikte kullanılan sitikolinin iyi tolere edildiğini ve tek başına AChEI’lerle tedaviye kıyasla, bilinç, ruh hali ve davranışsal semptomlarda iyileşme olduğunu göstermiştir. Bu çok vakalı çalışmalar, ek tedavi olarak sitikolinin güvenle kullanılabileceğini göstermektedir.

Birçok ülkede, sitikolin diyet takviyesi olarak kullanılmaktadır. Tablet veya enjeksiyon formları mevcuttur. Sitokolinin net olarak nöroprotektif etkisi bilinmektedir. Bu nedenle en yaygın kullanıldığı alanlar Parkinson ve Alzheimer hastalığıdır. Santral sinir sisteminde hepsi de birer nöroprotektif madde olan dopamin, norepinefrin ve serotonin seviyesini artırmaktadır. Ancak sitokolin ile ilgili yürütülmüş birçok klinik çalışmada, gerek yöntem ve kullanılan dozlar ve de kullanım süresi açısından net bir heterojenite olmadığını gözlemliyoruz… Bu nedenledir ki yeni çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu söyleyebiliriz. Yeni literatür taraması ile yapılan bu kısa derleme, sitokolinin önerilen dozda kullanıldığında, herhangi bir advers etki ortaya çıkmadan yaşlı bireylerde ve nörolojik hastalıklardaki etkili kullanımını destekler mahiyettedir.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör