Karaciğer yetmezliği nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Karaciğer yetmezliği, karaciğerin görevlerini tam olarak yerine getiremediği, yoğun tıbbi bakım gerektiren ciddi bir sağlık sorunudur. Yetmezlik, ilaçlara veya toksinlere bağlı olarak kısa bir sürede (akut) ortaya çıkabilir. Ya da hepatit B – C gibi enfeksiyonlar ve aşırı alkol kullanımı nedeniyle uzun süre içinde (kronik) gelişebilir. Mide bulantısı, halsizlik, cilt ve gözlerde sararma, karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi ve kaşıntı en yaygın belirtileridir. Erken teşhis ve doğru tedavi ile oldukça iyi sonuçlar alınabilir. Karaciğer yetmezliğinin ileri evrelerde ya da tedaviye uyumsuzluk durumunda karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle riskli hastalıkları olan, aşırı alkol veya karaciğere zararlı ilaçlar kullanan kişilerin düzenli kontrolden geçmesi önerilir.

Karaciğer yetmezliği nedir?

Karaciğer yetmezliği, birçok karaciğer hastalığının son aşamasıdır ve acil tıbbi bakım gerektiren tehlikeli bir durumdur. Karaciğerin yapısı görevlerini yerine getiremeyecek kadar hasar gördüğünde ortaya çıkar. Pıhtılaşma faktörleri üretilemediği için kanamalar, kan proteinleri üretilemediği için karın boşluğunda sıvı birikimi (ascit) ve safra asitleri üretilemediği için sindirim güçlüğü gibi pek çok sorun ortaya çıkar. Vücudun toksik maddelerden temizlenememesi ilaçların etki sürelerinin uzamasına veya yan etkilerinin daha kısa sürede, daha düşük dozlarla ve şiddetli şekilde ortaya çıkmasına neden olabilir.

Hepatit B nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavi seçenekleri

Enfeksiyonlar, ilaçlar veya toksik maddeler, aşırı alkol kullanımı, genetik ve metabolik hastalıklar, tümörler veya oto-immün durumlar karaciğer hasarına yol açabilir. (1) Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde haftalar, hatta günler içinde ortaya çıkabilir.

Akut karaciğer yetmezliği nedir?

Akut karaciğer yetmezliği, önceden bir karaciğer sorunu olmayan kişilerde aniden gelişen, günler veya haftalar içinde ortaya çıkan karaciğer fonksiyon kaybıdır. Nadir görülür. Zehirlenme veya aşırı dozda ilaç kullanımı nedeniyle oluşabilir.(2) Akut karaciğer yetmezliğinde pıhtılaşma sorunları ciddi kanamalara; beyin dokusunun şişmesi ise kafa karışıklığından derin komaya kadar değişen şiddette bilinç kaybına neden olur. Hastanın hastanede ve hatta yoğun bakımda tedavi edilmesi gereklidir. Sebebine bağlı olarak bazen tedavi mümkün olsa da çoğu zaman kesin çözüm karaciğer naklidir.

En yaygın ve geri dönüşü olmayan nedenlerinden bir tanesi mantar zehirlenmesidir. Bir diğer önemli neden ise yüksek dozda ilaç alımıdır. Aynı anda birden fazla ilacı düzenli olarak kullanan, özellikle yaşlı bireylerde de ilaçların karaciğer hasarı yapma potansiyeli vardır. Bitkisel ilaçların da akut karaciğer yetmezliğine neden olabilir.

Kronik karaciğer yetmezliği nedir?

Karaciğerin işlevlerini zaman içinde, yavaş yavaş ve ilerleyici bir şekilde yitirmesi sürecidir. En önemli nedeni uzun süre aşırı alkol tüketimidir; bunu metabolik sendrom (obezite ve şeker hastalığı) kökenli karaciğer yağlanması; Hepatit B ve C enfeksiyonları izler.

Karaciğer yağlanması neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kronik karaciğer yetmezliğinin ilk aşamasında iltihaplanma gelişir. Bunu fibrozis ve siroz evreleri izler. Süreç son evre karaciğer yetersizliği ile tamamlanır. Her evrede, karaciğerin işlevlerin görevini yerine getirme kapasitesi azalır. İleri evrelerde ayrıca karaciğer kanseri gelişme riski de artar. (3)

Karaciğer yetmezliği öldürür mü?

Karaciğer yetmezliği, zamanında doğru şekilde tedavi edilmez ise ölümcül olabilir. İlk aşamada iltihap oluşur, organ hasarı başlar. Zamanla karaciğer işlevlerini yerine getiremez hale gelir. Bu aşamda tedavi edilmez ise siroz ve ardından karaciğer kanseri gelişebilir. Bu aşamdan sonra hastanın ölüm riski ciddi şekilde artar.

Karaciğer yetmezliği evreleri

Karaciğer iltihabı

Bu evrede karaciğerde büyüme ve hassasiyet olabilir. Vücudun diğer bölgeleri iltihaplandığında ısı artışına ve ağrıya neden olur. Ancak karaciğer iltihabı olan birçok kişi bu durumu hissetmeyebilir. Hastalık bu evrede yakalanabilirse etkili şekilde tedavi edilebilir ve hasar döndürülebilir. Bu nedenle karaciğer yetmezliği açısından risk altında olan kişilerin düzenli kontrollerini yaptırmaları önemlidir. (4)

Fibrozis

İltihaplanmanın sürekli bir hal alması karaciğerde hasar gören dokunun onarını engeller ve hasarlı doku (nedbe) miktarı artar. Kollajenden oluşan nedbe dokusu işlevsizidir; kanın karaciğer içindeki akışını önler ve hücre ölümünü arttırır. Bu sürece fibrozis denir. Fibrozis, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Teşhis edilmesi zor olabilir çünkü hafif veya orta şiddette olduğunda genellikle belirti vermez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.

Siroz

Siroz evresinde, karaciğerde sert yara dokusu yumuşak sağlıklı dokunun yerini alır ve karaciğerin düzgün çalışamaz. Hasta ciddi sağlık sorunları yaşamaya başlar. Siroz tedavi edilmezse, karaciğer tamamen işlevini yitirebilir ve karaciğer kanseri de dahil olmak üzere bir dizi komplikasyon oluşabilir. (5) Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.

Siroz nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavi yöntemleri

Son evre karaciğer hastalığı

Karaciğer kanseri

Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir. (6)

Karaciğer yetmezliği neden olur?

Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.

Akut karaciğer yetmezliği neden olur?

• Bazı viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, E, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs ve herpes simpleks virüsü)
• Aşırı dozda asetaminofen kullanımı
• Antibiyotikler, NSAİİ’ler veya epilepsi ilaçları gibi reçeteli ilaçlara reaksiyon
• Bazı bitkisel takviyelere verilen reaksiyon (Ma huang, kava kava vb.)
• Wilson hastalığı
• Otoimmün hepatit
• Budd-Chiari sendromu
• Zehirli yabani mantarlar
• Endüstriyel kimyasallar
• Hamilelikte akut karaciğer yağlanması
• Septik şok

Karaciğer kanseri neden olur? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi

Kronik karaciğer yetmezliği nedenleri

• Kronik hepatit B veya Hepatit C enfeksiyonu
• Uzun süreli alkol kullanımına bağlı karaciğer yağlanması
• Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması
• Otoimmün hepatit
• Safra kanallarını etkileyen kolanjit gibi hastalıklar
• Hemokromatoz (vücudun fazla demir depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk)
• Siroz
• Birincil sklerozan kolanjit (safra kanallarına zarar veren bir hastalık)
• Oksaloz (kalsiyum oksalat kristallerinin idrar yoluyla atılamadığı bir durum)
• Wilson hastalığı
• Karaciğer kanseri (7)

Karaciğer yetmezliği belirtileri nelerdir?

• Mide bulantısı
• İştah kaybı
• Yorgunluk
• İshal
• Sarılık belirtileri (ciltte ve gözlerde sararma)
• Karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi (assit)
• Kilo kaybı
• Kaşıntı
• Cilt altında kolayca oluşan morarma veya kanama
• Bacaklarda ödem veya sıvı birikmesi

Hepatit C nedir? Nasıl bulaşır? Belirtileri ve tedavisi

Bu belirtiler bazen başka hastalıklardan şüphelenilmesine neden olduğu için karaciğer yetmezliğinin teşhisi zor olabilir. Hatta bazı insanlarda karaciğer yetmezliği ölümcül bir aşamaya gelene kadar belirti göstermez. Bu nedenle risk grubunda olan insanların düzenli olarak testlerini yaptırmaları önemlidir. Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği , hatta karaciğer kanseri gelişebilir.

Karaciğer yetmezliği teşhisi

Karaciğer yetmezliğinin teşhisinde doktor önce hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi alır ve fizik muayene yapar. Ardından gerekli olması durumunda aşağıdaki testler istenir:

Karaciğer yetmezliği kan testi

• Karaciğer kan testleri: Bu testler kandaki, karaciğer fonksiyonlarının bir göstergesi olabilecek çeşitli protein ve enzimlerin seviyelerini değerlendirir.
• Protrombin zamanı testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülür. Akut karaciğer yetmezliğinde kan pıhtılaşması gecikebilir.
• Diğer kan testleri: Hemogram (Tam kan sayımı) ve viral hepatit veya karaciğer hasarına neden olabilecek genetik durumlar için kan testleri gerekebilir.

Hemogram nedir? Tam kan sayımı testi değerleri ne olmalı?

Diğer karaciğer yetmezliği testleri

• Görüntüleme testleri: Ultrason, tomografi veya MR taraması gibi görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin detaylı görsel incelemesi yapılır.
• Biyopsi: Karaciğer biyopsisi, kanama riskinden dolayı boyundaki bir damara yerleştirilmiş kateterden ince bir iğne yardımıyla doku örneği alınarak yapılır. Bu doku örneği laboratuvarda incelenir ve yara dokusu olup olmadığı tespit edilir. Biyopsi ayrıca soruna neyin neden olabileceğini teşhis etmede de yardımcı olabilir.

Karaciğer yetmezliği tedavisi

Karaciğer yetmezliği tedavi edilebilir mi?

Karaciğer yetmezliğine nedeni karaciğer hasarıdır. Bu yüzden öncelikle tedavi bu hasara neden olan faktörlere odaklanır. (8) Karaciğer yetmezliği erken aşamada teşhis edildiğinde başarı ile tedavi edilebilir. Özellikle yetmezliğe neden olan enfeksiyonların tedavi edilmesi, aşırı alkol kullanımı gibi zararlı alışkanlıkların sonlandırılması ve yaşam tarzı değişikliği çok faydalıdır. İleri evrelerde ilaç tedavisi ve karaciğer nakli ile başarılı sonuçlar alınabilir.

Karaciğer yetmezliğinin ilaçla tedavisi

• Hepatitte olduğu gibi bir virüs karaciğer yetmezliğine neden oluyorsa, antiviral ilaçlar kullanılabilir veya otoimmün hepatiti tedavisi için immün baskılayıcı ilaçlar verilebilir.
• Asetaminofen doz aşımının neden olduğu akut karaciğer yetmezliğini tersine çevirmek için asetilsistein kullanılabilir. Ancak ilaç bir an önce alınmalıdır.
• Mantar ya da farklı zehirlenmelerde, zehrin etkisini azaltan ilaçlar kullanılabilir.

Biyopsi nedir, nasıl yapılır? Biyopsinin riski var mıdır?

Karaciğer yetmezliğinde yaşam tarzı değişiklikleri

Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.

Akut karaciğer yetmezliği tedavisi

Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir. (9)

Karaciğer yetmezliğinde organ nakli

Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibrozdan kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. (10) Şiddetli siroz veya son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde, çoğunlukla karaciğer nakli gerekir. Karaciğer nakli işleminde hasta karaciğer, sağlıklı bir vericiden alınan karaciğerle değiştirilir. Genellikle başarılı olur.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör