Metastaz nedir, neden olur? Metastatik kanser belirtileri ve tedavisi

Metastaz, kanserli hücrelerin kanserin başladığı yerden vücudun başka bir bölgesine yayılmasıdır. Bu kötü huylu hücreler normal hücrelerin aksine vücutta bulundukları alanın dışına çıkma eğilimindedir. Neredeyse tüm kanser türleri lokal olarak komşu doku ve organlarında metastaz yapabilir. Ayrıca kan dolaşımı ya da lenfatik sistem yoluyla vücudun daha uzak bölgelerine yayılabilir. En sık yayıldığı bölgeler kemikler, akciğerler, karaciğer ve beyindir. Metastaz belirtileri ve tedavi planı kanserin türüne göre değişebilir. Tedavinin başarısı hastanın yaşı, genel sağlığı kanser türü ve nereye metastaz yaptığına bağlıdır. Metastatik kanserin tedavisi zordur; tedaviler daha çok hastanın yaşam kalitesini düzeltmeye yöneliktir.

Metastaz nedir?

Tümör nedir? Benign ve malign tümörlerin özellikleri ve belirtileri

Örneğin meme kanseri akciğere yayılırsa akciğerdeki kanser hücreleri akciğer kanseri hücreleri değil, meme kanseri hücreleridir. Bu durum, “metastatik kanser” olarak tanımlanır ve kanserin başladığı bölgeye göre adlandırılır. Yine akciğer kanseri kemiklere yayılırsa buna kemik kanseri değil, kemiklere metastatik akciğer kanseri denir. Metastaz yapmış bir tümör genellikle kanserin 4. (son) evresi olarak kabul edilir. (1)

Metastatik kanser özellikleri

• Metastaz yapma yeteneği, kötü huylu (kanserli) tümörleri iyi huylu (kanserli olmayan) tümörlerden ayıran önemli bir özelliktir. Bazı iyi huylu tümörler gittikçe büyüyebilir ve özellikle beyin gibi kapalı bir alandaysa önemli sorunlara yol açabilir ancak bu tümörler vücudun diğer bölgelerine yayılmaz.
• Orijinal kanser vücudun her yerine metastaz yapabilir. En yaygın alanlar beyin, kemikler, akciğerler ve karaciğerdir. Diğer alanlar ise böbrek üstü (adrenal) bezi, lenf bezleri, cilt ve diğer organlardır.
• Bazı kanserler teşhis anında metastaz olmuştur bile, bazılarıysa kanser ilerledikten veya tekrar ettikten sonra metastatik hale gelir.
• Bazen bilinen bir orijinal kanser olmadan bir metastaz bulunabilir. Bu durumda birincil kanser kaynağını aramak için kapsamlı bir araştırma yapılır. Bulunamazsa kaynağı bilinmeyen metastatik kanser vakası olarak kabul edilir. (2)

Kanser nedir, nasıl oluşur?

Kanser, bir organ veya dokudaki mutasyona uğramış hücrelerin sürekli kontrolsüz bölünüp çoğalmasıyla gelişen kötü huylu tümörlerdir. 100’den fazla kanser türü vardır. Kanserli hücreler genelde DNA’da oluşan hasarlar sonucu oluşur.

Kanserli tümörler büyüdükçe normal dokulara zarar vererek kanser hastalığını geliştirirler. Kesin nedeni bilinmemekle birlikte başlıca risk faktörleri; yiyeceklerde kullanılan katkı maddeleri dahil her türlü kimyasallar, sigara, hava-çevre kirliliği ve birçok ilaçtır.

Kanser nedir? Neden olur? Türleri, belirtileri ve tedavisi

Metastaz neden olur?

Kanser başladığı yerden ayrılıp vücudun farklı ve uzak bölgelerine yayılabilir. Normal hücreler birbirlerine yapışmalarını sağlayan yapışma molekülleri üretirler. Bu moleküller tutkala benzetilebilir. Ancak kanserli hücreler bu yapışma moleküllerinden yoksundurlar, bu da onların kopup yayılmalarını kolaylaştırır.

Neredeyse tüm kanser türleri metastaz yapma yeteneğine sahiptir ancak vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmayacakları çeşitli bireysel faktörlere bağlıdır. (3)

Metastaz nasıl gerçekleşir?

• Bölgesel (lokal): Genellikle ilk etapta kanser metastazı tümörün başladığı yerdedir. Kanserli hücreler komşu dokuları istila edebilir.
• Kan dolaşımı üzerinden: Kanserli hücreler tümör büyüdüğünde koparak tümörün yakınındaki kan damarlarına girebilir.
• Lenfatik sistem üzerinden: Lenfatik sistem vücudu kanserden korumada önemli bir rol oynar ancak kanserin yayıldığı bir kanal olarak da işlev görebilir. Lokal olarak genişledikten sonra kanserler önce lenf kanalları yoluyla yakındaki lenf düğümlerine yayılma eğilimindedir.
• Hava yolları yoluyla (akciğer kanseri): Son araştırmalar akciğer kanserinin akciğerlerin hava yolundan da yayılabildiğini göstermektedir. (4)

Metastaz aşamaları

1. Genellikle orijinal tümörden ayrılıp kan dolaşımına veya lenf sistemine girerek onları vücudun başka bir yerine taşımak
2. Bir kan veya lenf duvarına tutunup yeni bir organa geçmek
3. Yeni konumlarında büyüyüp gelişmek
4. Vücudun bağışıklık sisteminden gelebilecek saldırıları önlemek

Akciğer kanseri tedavisi: Ameliyat, kemoterapi ve radyoterapi

Metastaz belirtileri

• Kemik metastazı: Ağrı, nadiren bir kemiğin küçük yaralanmalarla veya hiç yaralanma olmadan kırılması, bacak uyuşması, idrarı tutamama, özellikle şiddetli bel ağrısı
• Beyin metastazı: Baş ağrısı, baş dönmesi, görsel ve konuşma problemleri, bulantı, yürüme zorluğu veya bilinç bulanıklığı
• Akciğer metastazı: Balgamlı-balgamsız öksürük, kan tükürme, göğüs ağrısı veya nefes darlığı
• Karaciğer metastazı: Ağrı, kilo kaybı, bulantı, iştahsızlık, karın sıvısı (assit) veya sarılık

Metastaz tanısı

Metastatik kanser hücreleri, orijinal kanserinkine benzer özelliklere sahiptir ve kanserin bulunduğu yerdeki hücreler gibi değildir. Bu nedenle laboratuvar ortamında ve tıbbi testlerle teşhis edilebilir. Ancak metastatik kanserini ortaya çıkaracak tek bir test yoktur. Farklı testler farklı şeyleri ortaya çıkarabilir.

Meme kanseri neden olur? Belirtileri, tedavisi ve elle muayenesi

Yapılacak testler orijinal kanser tipine ve araştırılması gereken belirtilere göre saptanır. Genelde ultrason, bilgisayarlı tomografi, kemik taraması, manyetik rezonans, pet taraması gibi görüntüleme ve kan testleri uygulanabilir, gerektiğinde biyopsi yapılabilir.

Metastaz tedavisi

Metastaz tedavi planı aşağıdaki kriterlere göre oluşturulur:

• Orijinal kanser ve nerede başladığı
• Kanserin ne kadar yayıldığı ve bulunduğu yer
• Hastanın yaşı ve genel sağlığı
• Kişisel tedavi seçenekleri

Bazı durumlarda metastaz esas olarak kanserin orijinal bölgesine dayanarak tedavi edilir. Örneğin bir kişinin meme kanseri karaciğere yayılırsa yine de meme kanseri için kullanılan ilaçlarla tedavi edilir çünkü kanser hücrelerinin kendileri değişmemiştir, sadece yeni bir yerde yaşıyorlardır.

Metastaz için başlıca tedavi türleri şunlardır:

• Sistemik terapi (tüm vücudu etkileyen tedavi): Kemoterapi, hedefe yönelik tedavi, hormon tedavisi ve immünoterapi gibi diğer ilaçları içerir.
• Lokal tedavi (kanserli bölge tedavisi): Ameliyat, radyoterapi ve diğer bazı tedavileri içerir.

Doktorlar ilk uyguladıkları tedavi artık işe yaramadığında başka bir tedavi yöntemine  geçebilir veya tedavilerin bir kombinasyonunu deneyebilirler. Organ nakli metastaz için bir seçenek değildir. (6)

Kemoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır, yan etkileri nelerdir?

Hangi kanser türleri metastaz yapar?

Kanser türlerinin hepsi metastaz yapma yeteneğine sahiptir ancak bazı metastaz bölgeleri diğerlerinden daha yaygındır. Genelde karın boşluğunda bulunan ana tümördeki kanserli hücreler karaciğer, akciğerler veya kemiklere daha sık metastaz yapabilir. Bazı kanser türlerine göre metastaz olasılıkları şöyledir:

• Meme kanseri: Kemikler, karaciğer, akciğerler, göğüs duvarı ve beyin
• Akciğer kanseri: Beyin, kemikler, karaciğer, adrenal bezler, akciğerin başka yerlerinde
• Prostat kanseri: Kemikler, akciğerler, adrenal bezler
• Kolon ve rektum kanserleri: Karaciğer, akciğerler ve karın zarı (periton)
• Mide kanseri: Lenf düğümleri, akciğerler, kemikler, karaciğer, karın boşluğu, beyin, yumurtalıklar

Metastaz hastaları ne kadar yaşar?

Radyoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır? Yan etkileri

Klinik çalışmalar, henüz halka açık olmayan tedavileri sunmaktadır. Bir klinik deneme, metastazların ana tedavisi veya seçeneklerden sadece biri olabilir. Kanserli yetişkinlerin sadece %3 ila 5’i klinik denemelere katılmaktadır. Klinik deneme tedavisi yardımcı olabilir veya olmayabilir. Ancak olmasa da, araştırmacılara gelecekteki hastalara yardımcı olabilecek bilgiler verebilir.

Kemik metastazı

Kemik metastazı, kanserli hücreler orijinal alanlarından kemiklere yayıldıklarında oluşur. Neredeyse tüm kanser türleri kemiklere yayılabilir ancak özellikle meme ve prostat kanseri gibi bazı kanser türlerinin kemiğe yayılma olasılığı daha yüksektir.

Kemik metastazı herhangi bir kemikte oluşabilir ancak daha çok omurga, pelvis ve uylukta ortaya çıkar. Kemik metastazı kanserinizin ilk belirtisi olabilir veya kanser tedavisinden yıllar sonra kemik metastazı oluşabilir. (8)

Bazı kanserler, direkt kemikte başlayabilir (kemik kanseri). Bu kanserler kemik metastazlarından çok farklıdır. Kemik metastazı, özellikle yetişkinlerde, orijinal kemik kanserlerinden çok daha yaygındır. (8)

Böbrek kanseri neden olur? Belirtileri ve en etkili tedavi yöntemleri

Karaciğer metastazı

Kanserli hücrelerin kan dolaşımıyla en sık yayıldığı organlardan biri karaciğerdir. Karaciğer metastazlarının sayısı ve büyüklüğünün yanı sıra orijinal kanserin türüne ve boyutuna bağlı olarak farklı tedavi seçenekleri vardır. Birçok durumda, karaciğer metastazı orijinal kanserle aynı şekilde (aynı ilaçlarla) tedavi edilir. Tümörün cerrahi yöntemle çıkarılması hastalığın tedavi olasılığını yükseltir.

Akciğer metastazı

Akciğer metastazlarının tedavisi, orijinal kanserin yanı sıra metastazların derecesine de bağlıdır. Çoğunlukla orijinal kanserle aynı şekilde (aynı ilaçlarla) tedavi edilir. Metastaz, akciğer çevresinde sıvı oluşumuna neden olursa iğneyle sıvı çekilebilir. (10)

Beyin metastazı

Tümör sayısına ve vücudun geri kalan kısmındaki hastalığın derecesine bağlı olarak tedavi seçenekleri çok özel durumlarda cerrahi, radyasyon terapisi, gama bıçağı tedavisi, kemoterapi ve/veya steroidleri içerebilir. (11)

Metastatik kanser hastalarına öneriler

• Doktorlar metastatik kanseri ileri kanser veya evre 4 olarak da adlandırabilir ancak bu terimlerin anlamları farklı olabilir. Örneğin, büyük ancak başka bir vücut kısmına yayılmayan bir kansere de ileri kanser denilebilir. Doktorunuzdan kanserin nereden yayıldığını açıklamasını isteyin.
• Bir tedavi planına karar vermeden önce ikinci bir görüş alın. Doktorlar en iyi tedavi yolu hakkında farklı görüşlere sahip olabilir.
• Doktorunuza tedavinin amaçlarını sormak önemlidir. Bu hedefler, kanserin tedaviye cevap verip vermediğine bağlı olarak bakımınız sırasında değişebilir. Ağrı, mide bulantısı ve diğer yan etkilerin sağlık bakım ekibinizin yardımı ile yönetilebileceğini bilmek de önemlidir. Buna palyatif bakım denir ve herhangi bir tedavi planının bir parçası olmalıdır. Araştırmalar, palyatif bakımın yaşam kalitenizi yükseltebileceğini ve aldığınız tedavilerden daha memnun hissetmenizi sağladığını göstermektedir.

Onkoloji nedir? Onkolog ne iş yapar? En önemli onkolojik hastalıklar

• Psikolog, psikiyatrist, danışman veya onkoloji sosyal hizmet uzmanı gibi başka bir sağlık uzmanıyla durumunuz hakkında konuşmak.
• Stres seviyenizi yönetebileceğiniz meditasyon, yoga, nefes teknikleri vb. seçeneklere yönelmek

Metastatik kanserli hastalar koşullara bağlı olarak yıllarca yaşayabilirler. Doktorunuz bu süre zarfında mümkün olan en iyi yaşam kalitesine sahip olmanıza yardımcı olacaktır. Hastalığınız ile ilgili daha fazla bilgi edinin ve düzenli kontrollerinizi kesinlikle ihmal etmeyin. Bknz: >>> Metastatic Cancer

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör