Kabızlık neden olur, ne iyi gelir? Kabızlığın ilaç ve fitille tedavisi

5 Temmuz 2019 | 25 Ocak 2022 | Kategori: Kabızlık Print

241 Paylaşım

Kabızlık, bağırsak hareketlerinin yavaşlamasıyla bağırsaklarda uzun süre kalan dışkının sertleşmesi durumudur. Belirtileri kişiden kişiye değişebilir ama genellikle dışkılama zorlaşır, şişkinlik hissi yaşanır. Hareketsiz yaşam, yoğun stres ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları kabızlığa neden olabilir. Ayrıca yetersiz sıvı alımı, kullanılan bazı ilaçlar ve hastalıklar, kabızlık riskini arttır. Geçici kabızlıklar evde basit bir tedavi geçer. Reçetesiz satılan birçok müshil bu tedaviyi kısa dönemli destekleyebilir. Kabızlık şiddetliyse doktor önerisi ile reçeteli ilaçlar kullanılabilir. Lavman diğer bir seçenektir. Bu uygulamalara rağmen kabızlık devam eder veya dışkıda kan gibi ani belirtiler görülürse acilen doktora gidilmelidir. Çünkü kabızlık, kanser gibi ciddi bir hastalığın habercisi de olabilir.

İçindekiler

Kabızlık nedir?

Kabızlık (konstipasyon), bağırsak hareketlerinin yavaşlayıp azalmasıyla dışkılamada güçlük olarak tarif edilebilir. Haftada iki veya daha az sayıda tuvalet alışkanlığı kronik kabızlık kabul edilir. Ancak herkesin metabolizması farklı olduğundan sayı tek başına bir kriter değildir. Çünkü zaman zaman ağrıya neden olacak kadar aşırı zorlayıcı ve sert, kuru, topaklı dışkıya rağmen kişinin dışkılama sayısı normal olabilir.

Lavman nedir, nasıl yapılır? Kabızlığa etkisi ve riskleri

Bu nedenle bebekler dahil her yaştan insanda dönem dönem görülebilen kabızlığın tanımı kişiden kişiye değişebilir. Bir hastalık değildir, belli bir durumun, ilaçların veya başka bir sorunun-hastalığın önemli bir belirtisidir. (1)

Kabızlık türleri

Kabızlık, ortaya çıkış hızı ve süresine göre 2 türe ayrılır:

Kronik kabızlık: Belirtiler 3-6 aydan fazla bir süre yaşanırsa kabızlık kronikleşebilir. Yaşlılarda daha yaygındır.
Akut kabızlık: Belirtiler oldukça hızlı; birkaç saat veya gün içinde gelişebilir. Ciddi bir hastalığın veya sorunun habercisi olabilir.

Kabızlık nedenleri

Seyrek dışkılama alışkanlığına sahip kişilerde dışkının kolondaki kalış süresi uzayınca dışkıdaki suyun emilimi artar ve dışkı sertleşir. Bu durumun ve kabızlığın başlıca nedenleri şunlardır: (2)

Yanlış ve sağlıksız beslenme

Lifsiz beslenme: Kalın bağırsakların düzenli çalışmasında ve sindirilen atıkların kurumasını önlemede lifli gıdaların önemli rolü vardır. Lifsiz beslenen insanların kabız olma olasılığı çok yüksektir. (Öte yandan bazı insanlarda kabızlığı önlemek için lif tüketimini azaltmak gerekebilir.)
Bilinçsiz diyet: Bilinçsiz zayıflama diyetleriyle azalan porsiyonlara yeterince yağ, lif ve sıvı takviyesi eklenmezse sert dışkıya bağlı kabızlık gelişebilir.
Az sıvı tüketimi: Yetersiz su/sıvı tüketimi dışkıların sertleşip kurumasına, dolayısıyla kabızlığa yol açabilir.

Kabızlık nasıl geçer? Kabızlığa iyi gelen doğal tedaviler

Günlük diyetin önemli bir parçası olduklarında kabızlığı tetikleyen başlıca besinler şunlardır:

Fastfood tarzı yiyecekler ve kızartmalar
Ekmek, kek, kurabiye gibi işlenmiş tahıllar
Beyaz pirinç ve makarna vb.leri
İnek sütü ve peynir (özellikle inek sütündeki proteinlere duyarlı kişilerde etkilidir)
Dondurma
Şekerlemeler
Çikolata
Kafein
Alkol
Olgunlaşmamış (yeşil) muz
Kırmızı et

Makat çatlağı (anal fissür) nedir? Tedavisinde en etkili yöntemler

Glutenli yiyecekler özellikle Çölyak hastalığı gibi glutene alerjisi olan kişilerde kabızlık olasılığını arttırır.

Yaşamda-günlük rutinde değişiklikler

Hareketsizlik: Kabızlığın en önemli nedenlerindendir. Bağırsakların harekete geçip çalışması bireyin yaşamsal aktivitelerini artırmasına bağlıdır.
Stres: Aşırı stresli bir dönem geçirmek, kabızlığı tetikleyebilir
Tuvalet ihtiyacını erteleme alışkanlığı: Bu alışkanlık, refleksler aracılığıyla bağırsak hareketlerini tersine çevirerek atılması gereken dışkının kalın bağırsaklara geri dönmesine yol açar. Böylece atılamayan dışkının suyu çekilmeye devam edilerek kurur; kabızlık sorunu başlar.
Seyahatler: Seyahatlerde uzun süre hareketsiz kalma, gidilen yerlerdeki çevresel-fiziki koşullar ve/veya beslenme alışkanlıkları bağırsak ritmini bozarak kabızlığı tetikleyebilir.
Fazla yemek: Normalden daha fazla yiyerek alışkın olunan beslenme alışkanlığının dışına çıkmak.
Yaşlılık: Yaşlılık döneminde bağırsak hareketlerinin azalmasıyla kronik kabızlık sorunu daha sık yaşanır.
Hamilelik

Lifli besinlerin sağlığa faydaları ve en çok lif içeren gıdalar

Bazı ilaçlar

Alüminyum ve kalsiyum içeren asit gidericiler
Kasları gevşeten spazm gidericiler

Meteospasmyl nedir, ne için kullanılır? Dozu ve yan etkileri

Kalsiyum içerikli ve idrar atılımını kolaylaştıran (diüretik) yüksek tansiyon ilaçları
Demir takviyeleri
Parkinson tedavisinde kullanılan ilaçlar
Güçlü ağrı kesiciler
Bazı antidepresanlar ve psikiyatrik ilaçlar
Antikolinerjikler, antikonvülsanlar gibi bazı nörolojik ilaçlar
Bitkisel takviyeler
Zayıflama hapları
Anoreksiya, blumia gibi yemek bozukluğuna sahip kişilerde olduğu gibi gereksiz ve kötü amaçlı müshil kullanımı

Stres nedir? Stresle nasıl başa çıkılır? Neden olduğu hastalıklar…

Bazı hastalıklar

Diyabet,
Obezite,
Hipotiroidi,
Depresyon ve anksiyete
Alzheimer ve Parkinson
Multiple skleroz
Huzursuz bağırsak sendromu
Sindirim sisteminde gelişen anatomik sorunlar; örneğin rektumun (kalın bağırsağın anüsle bağlantılı son kısmının) kademeli olarak genişlemesi ve pelvikle anal kasların zayıf koordinasyonu
Divertikülit veya Crohn gibi bağırsak iltihabına yol açan hastalıklar
Çölyak hastalığı
Bağırsaklarda tıkanıklığa yol açan tümör oluşumları; kanser
Omurilik ve beyin yaralanmaları
Kalsiyum vb. elektrolit dengesizlikleri

Bazen, bir hastalığa bağlı olmayan ciddi kabızlık vakaları, Tembel Bağırsak sendromundan ya da bağırsak tıkanıklığından kaynaklanabilir.

Kabızlık belirtileri

Haftada üçten az bağırsak hareketi
Sert, kuru veya topaklı dışkı
Ikınarak, elle müdahale etme ihtiyacı duyarak zor ve ağrılı dışkılama
Tüm dışkının çıkmadığı, içeride kaldığı hissi
Şişkinlik
Hafif bulantı
Hafif ağrı ya da kramp

Bu belirtiler bağırsak hareketinin düzelmesiyle rahatlar. Erken önlem alınmazsa kabızlık kronikleşebilir.

Çölyak hastalığı nedir? Nedenleri, belirtileri, testi ve tedavisi

Kabızlık ne zaman tehlikelidir?

Uzun süreli veya aniden gelişen kabızlık ciddi sağlık sorunlarına işaret edebildiğinden aşağıdaki belirtiler yaşanıyorsa acil tıbbi yardım alınmalıdır:

Sert, kuru dışkılama
Dışkılama esnasında ağrı
Rektumdan kanama
Dışkıda kan
Karın bölgesinde sürekli kramp-ağrı
Gaz çıkartamama, aşırı şişkinlik
Kusma
Ateş
Bel ağrısı
İstenmeyen kilo kaybı

Kabızlık teşhisi

Kabızlık muayenesi kişinin verdiği bilgiler (belirtiler, tıbbi ve aile geçmişi vb.) doğrultusunda yapılır. Fiziksel muayenede kan basıncı ve sıvı kaybı ölçülebilir, parmakla rektal muayene yapılabilir.
Altta yatan nedeni saptamak için kan, dışkı ve idrar testleri yapılabilir.
Kanser ihtimalini araştırmak vb. nedenlerle kolonoskopi uygulanabilir.
Kolorektal transit zamanı çalışmasıyla dışkıların kolondan geçiş süresi gözlenir.
Anorektal fonksiyon testleri rektum ve anüsteki basınç-kas fonksiyonlarını ölçer. (3)

Kolonoskopi nedir? Nasıl yapılır? Kolonoskopinin riskleri nelerdir?

Kabızlık tedavisi

Kabızlık ilaçları

Bağırsaklardaki dışkının atılmasına yardımcı olan müshil vb. reçetesiz kabızlık ilaçların birçok çeşidi vardır. (4)

Lif takviyeleri (Metamucil ve Citrucel): Dışkıda su tutmaya yardımcı olur ve bu suda şişerek bağırsağın doğal kasılmalarını uyarır. Küçük dozlarla başlanır ve yavaşça artırılır.
Ozmotik müshiller (Magnezya sütü, Miralax): Bağırsaklardan az emilen tuz ve şekerlerden oluşurlar ve kolonda bol miktarda su tutarak dışkıyı yumuşatırlar.
Dışkı yumuşatıcılar (Colace, Docusate): Bağırsaklardan su çekerek dışkıyı nemlendirirler.
Mineral yağ gibi yağlayıcılar: Dışkının kolondan daha kolay hareket etmesini sağlar.
Uyarıcılar (Correctol, Dulcolax, Senokot): Bağırsakların kasılarak hareketlenmesine neden olur. Sadece kabızlık şiddetliyse ve diğer tedaviler işe yaramazsa kullanılır. Bazı oral uyarıcılar 6-8 saatte bağırsakları harekete geçirebilir. Fitil formu etkisini 15-60 dakikada gösterir. Kısa süreliğine kullanılır; daha uzun kullanımı doktor gözetiminde söz konusudur.

Kabızlık sorunu müshil kullanımına rağmen devam ediyorsa veya özellikle huzursuz bağırsak sendromu teşhis edildiyse doktor ilaç reçete edebilir. Reçeteli ilaçlardan bazıları şunlardır:

Lubiprostone (Amitiza), linaclotide (Linzess) ve plecanatide: Bağırsaklara su çekip dışkı hareketini hızlandırır. Nedensiz uzun süreli kabızlık veya huzursuz bağırsak sendromu varsa bağırsak hareketlerini düzenleyebilir.
Prucalopride (Resonol): Dışkıyı kolondan hareket ettirebilir.
Naloxegol ve metilnaltrekson: Kabızlık morfin gibi ağır ağrı kesicilerden kaynaklanıyorsa bunların bağırsak üzerindekini etkisini tersine çevirir.

Kabızlığa neden olabilecek reçetesiz veya reçeteli bir ilaç kullanıyorsanız, doktor bırakmanızı, dozu değiştirmenizi veya farklı bir ilaca geçmenizi önerebilir. Herhangi bir ilacı değiştirmeden veya kesmeden önce doktorunuzla görüşün.

Biofeedback ile kabızlık tedavisi

Kabızlık pelvik tabandaki kaslarla ilgili bir sorundan kaynaklanıyorsa biofeedback (kası yeniden eğitme egzersizleri) tedavisi uygulanabilir. Dışkılarken pelvik taban kaslarını doğru zamanda gevşetmek, dışkının daha kolay geçmesini sağlayabilir. Biofeedback seanslarında kas gerginliğini ölçmek için bir alete bağlı özel bir tüp rektuma yerleştirilir.

Crohn Hastalığı nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Alet kas gerginliğini ölçerek kaslar gevşediğinde hastanın anlamasına yardımcı olacak sesler veya ışıklar kullanır. Terapist, pelvik kaslarını dönüşümlü olarak rahatlamak ve sıkmak için egzersizlerde hastaya rehberlik eder. Biofeedback uzmanlığı hem resmi olarak onaylanmış hem de başarı yüzdesi yüksek sağlık görevlileri tarafından uygulanmalıdır. (5)

Cerrahiyle kabızlık tedavisi

Kronik kabızlıkta cerrahi nadiren kullanılır. Ancak tıkanmaya, makat bölgesinde fıtığa veya bağırsaklarda daralmaya neden olursa cerrahi müdahale bir seçenektir. Kolon, rektum ve anüs hastalıklarında uzman cerrahlar dışkısı kolonda anormal yavaş hareket eden insanlara da kolonun bir bölümünün çıkarıldığı ameliyatları seçenek olarak sunarlar. Tüm kolonun çıkarıldığı ameliyatlar nadirdir. (6)

Evde kabızlık tedavisi

Bazen alınacak basit önlemler kabızlık sorununu kolayca çözmenizi sağlayabilir:

Lifli gıda alımını artırmak: Günlük lif ihtiyacı 25-35 gr.’dır. Meyve (özellikle kuru erik) ve sebzelerin yanı sıra baklagiller ve tam tahıllı ekmeklerle kepek, yulaf gibi tahıllar bağırsak hareketlerini düzenleyebilir. Yoğurt, kefir gibi probiyotikler bağırsak dostudur. Yenilen lif miktarında ve probiyotiklerde ani artış gaz ve şişkinliğe yol açabilir; bu nedenle lif alımı yavaşça artırılarak hedeflenen miktara ulaşılmalıdır. (7)

Probiyotik nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları nelerdir?

Bolca su/sıvı tüketmek: Günde 6-8 bardak su içmek dışkının kuruyup sertleşmesini önleyip bağırsaklardan geçişini kolaylaştırır. Özellikle sabahları içilen ılık su, yarım limon suyu da ilave edilirse bağırsakları yumuşatabilir. Ayrıca açık çay, içine şeker eklenmemiş posalı meyve kompostoları, erik suyu ve bitki çayları içilebilir.
Yaşam biçimini değiştirmek: Günümüzde kabızlığın en yaygın nedenlerinden biri hareketsizliktir. Günde sadece 30 dk. hızlı yürüyüş bile bağırsak hareketlerini düzene sokabilir. İdeali haftada 4-5 gün daha etkili sporlar yapmaktır.
Müshil kullanmak: Müshil gibi yardımcı takviyeler özellikle geçici kabızlık durumlarını çözmede etkili olabilir. Ancak aşırı kullanımı belirtileri ağırlaştırabileceğinden doktora danışmadan 2 haftadan uzun süre müshil kullanılmamalıdır.

Lavman nedir ve nasıl yapılır?

Kabızlıkta lavman geçici bir tedavidir ve bağırsakların boşaltılması için rektuma sıvı gönderilmesini içerir. Bağırsakları temizlemek için kullanıldığında su miktarı ve tazyiki artırılarak dışkının vücuttan atılmasına yardımcı olunur. Özellikle bağırsaklardaki dışkı kaynaklı tıkanmaları çözebilir. Lavman işleminde genellikle kişi sol tarafına dizleri bükülü yatırılır. Lavman tüpüyle genişleyen rektuma gönderilen vücut sıcaklığındaki solüsyon, 2-5 dk. sonra etkisini göstererek boşaltım işlemini başlatır.

Dışkı, su veya solüsyonla birlikte dışarı atılır. Lavman etkisiz veya yetersiz kalırsa sağlık görevlisi dışkıyı çıkarmak için eldivenli bir parmak kullanabilir. Duruma göre kişiden sindirim sistemini temizleyen, çözünmüş tuz ve polietilen glikol içerikli bir çözelti içmesi istenebilir. Bu tedavinin başarısı diyete lif ekleyerek ve müshil kullanarak arttırılabilir.

Probiyotik nedir? Hangi besinlerde bulunur? Faydaları nelerdir?

Hamilelerde kabızlık

Kabızlık hamilelikte en sık görülen semptomdur ve birkaç faktöre bağlı gelişebilir. Bunlar;

Ağırlaşan rahmin bağırsaklara uyguladığı baskı
Hormonal değişimlerin sindirimi yavaşlatarak bağırsaklardaki dışkının atılmasını zorlaştırması
Gıda ve sıvı alımında değişiklikler
Demir takviyeleridir.

Hamilelikte kabızlık yukarıda anlatılan evde tedavi yöntemleriyle çözülebilir. Ayrıca çiğ veya buharda pişmiş bol lifli sebze-meyve tüketmek, az-sık yeme alışkanlığı kazanmak eklenebilir. Günlük rutine hafif bir egzersiz de eklenmelidir. Şiddetli kabızlıkta doktora danışmadan bitkisel takviye ve müshiller kullanılmamalıdır. Hamilelikte kabızlığın komplikasyonları anüs astarında çatlaklar ve ağrılı hemoroitlerdir. Doğum sonrasında bu rahatsızlıklar tedavi edilerek bağırsak ritmi zamanla normal rutinine dönebilir. (8)

Çocuklarda kabızlık

Kabızlık bebekler ve çocuklarda yaygın görülür ve genellikle geçicidir. Kabız bir çocukta seyrek bağırsak hareketleri ve/veya sert, kuru dışkı olur. Başlıca nedenleri zayıf beslenme, diyette değişiklikler, erken tuvalet eğitimi ve tuvaleti kullanma korkusudur. Özellikle bebeklerdeki neden anne sütüyle yeterince beslenememek olabilir. (9)

Çocuklarda kabızlık belirtileri yetişkinlerle benzerdir ve lif bakımından zengin bir diyet ve su tüketimini teşvikle etkisi hafifletilebilir. Doktor onayıyla müshil veya fitille tedavi etmek de mümkündür. Ayrıca çocuk tuvalet eğitiminde baskı altında tutulmayıp rahat bırakılmalıdır. Tuvaleti kullandıklarında yüreklendirilmelidir.

Kabızlık tedavi edilmezse ne olur?

Anal çatlaklar, basur (hemoroid), makatta fıtıklar ve makat sarkmaları gibi bu bölgeyi ilgilendiren ve dışkılamayı engelleyebilen yapısal bozukluklar-hastalıklar gelişebilir.
Bu durumların oluşması kabızlığı daha da tetikler. (10)
Uzun sürmesi bu hastalıkların şiddetini artırır ve bu durum zamanla bir kısır döngüye girer.
Kabızlık 3 haftadan uzun sürer ve diğer belirtiler de eşlik ederse derhal doktora gidilmelidir. Örneğin dışkıda kan, istenmeyen kilo kaybı kolorektal kanserin habercisi olabilir.

Kefir nedir, faydaları nelerdir? Su kefiri nasıl yapılır?

Kabızlık için öneriler

Bol miktarda lif içeren dengeli bir diyet yapın.
Günde en az 8 bardak su için.
Bağırsaklarınız normalleşene kadar kahve ve alkolsüz içecekler tüketmeyin.
Günlük aktivitelerle hareketliliğinizi artırın. Hiçbir egzersiz yapamıyorsanız da en azından asansör ve yürüyen merdiven kullanmayın, yakın mesafelerde taşıta binmeyip gideceğiniz yere kadar yürüyün.
Tuvalet ihtiyacınızı ertelemeyin. Rektum harekete geçtiğinde hemen tuvaleti kullanın ve aceleci olmadan bağırsaklarınızın çalışmasına yeterli zaman tanıyın.
Stresinizi yönetebileceğiniz nefes teknikleri öğrenin.
Uzun süreli seyahatlerde mümkün olduğunca hareketi ve su tüketimi artırın, seyahat boyunca doktorun önerdiği uygun müshil veya lifli takviye ilaçları kullanın.

Kaynaklar ve Referanslar:

1- Constipation,2- Concerned About Constipation?,3- Causes of constipation

YAZIYI PAYLAŞ

Paylaş

Tweetle