Hiperglisemi nedir, neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Hiperglisemi, kan şekeri yüksekliğinin tıp dilindeki karşılığıdır. Diyabet hastalığı, glukagonoma, Cushing sendromu gibi bazı endokrin bozukluklar ve kortizon gibi bazı ilaçların kullanımına bağlı oluşabilir. Çok sık idrara çıkma, gece idrara çıkma, aşırı su içme isteği, halsizlik, çabuk yorulma gibi belirtileri vardır. Çok sık enfeksiyon oluşması ve yara iyileşmesinin gecikmesi gibi belirtiler de görülebilir. Hipergliseminin başlangıç aşamalarında kilo verme, düzenli egzersiz ve diyet gibi bazı yaşam tarzı değişiklikleri tedavi için önemlidir. Eğer bu yöntemlerle kan şekeri düşürülemezse veya ani bir yükselme tespit edilirse ilaç tedavisine başlanır.

Hiperglisemi nedir?

Kan şekeri nedir? Nasıl ölçülür? Yüksekliği ve düşüklüğü neden olur?

Yüksek kan şekeri (hiperglisemi) kimlerde olur?

• Diyabet (şeker) hastaları
• İnsülin dozunu atlayan veya yetersiz insülin kullananlar
• Herhangi bir enfeksiyon sorunu yaşayanlar
• Kortizon kullananlar
• Pankreas kanseri hastaları
• Hemokromatozis (vücutta gereğinden fazla demir birikmesi) hastaları
• Kistik fibrozis hastaları
• Glukagonoma (bir tür pankreas tümörü) hastaları
• Cushing sendromu hastaları
• Akromegali hastaları
• Hipertiroidi hastaları
• Feokromositoma (böbrek üstü bezlerinde oluşan bir tür tümör) hastaları

Hiperglisemi neden olur?

• Kan şeker düzeyini azaltan insülin hormonunun yetersiz düzeyde salgılanması
• Diyabet hastalarında ilaç olarak kullanılan insülinin yetersiz dozda alınması veya dozunun atlanması
• Kan şekerini düşüren oral antidiyabetik ilaçların düzenli kullanılmaması
• Pankreastan salgılanan insülin hormonunun çeşitli sebeplerle vücutta kullanılamaması
• Kan şeker düzeyini artıran glukagon, adrenalin, kortizon ve büyüme hormonlarının bazı hastalıklar sebebi ile aşırı salgılanması
• Kortizon türevi ilaçların kullanılması
• Yüksek kalorili ve çabuk yıkılabilen basit şeker içerikli besinlerin çok tüketilmesi
• Doymuş yağlardan zengin ve posa miktarı az beslenmek

Tip 1 diyabet nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Hiperglisemi riskini arttıran faktörler

• Obezite
• Ailede şeker hastalığı bulunan bireyin olması
• Hipertansiyon
• Kolesterol yüksekliği
• Polikistik over sendromu (PKOS)
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Organ nakli (özellikle böbrek nakli)

Hiperglisemi ve diyabet

Kan şekeri yüksekliği olan her kişi diyabet hastası değildir. Ancak diyabet tanısı koyulabilmesi için mutlaka hiperglisemi olmalıdır. Açlık kan şekerinin 100 mg/dl üzerinde olması hiperglisemi; 126 mg/dl üzerinde olması ise diyabet hastalığı olarak adlandırılır.

Hiperglisemi koması

Kan şeker seviyesinin çok yüksek düzeyde olması sebebiyle şuur bulanıklığı, bilinç kaybı oluşmasına hiperglisemi koması denilir. Diyabet hastalarında daha sık görülür. Diyabetik ketoasidoz ve hiperosmolar hiperglisemik durum olmak üzere iki önemli hiperglisemi koması mevcuttur. Diyabetik ketoasidozda kan şekeri 250 mg/dl’nin üstüne çıkarken hiperozmolar hiperglisemik durumda 600 mg/dl’nin üstüne çıkmaktadır.

Diyabet (şeker hastalığı) nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Şeker hastalarında gelişen enfeksiyonlar, ilaç tedavisinin aksatılması, felç ve kalp krizi gibi durumlarda görülebilir. İdrara çıkan şeker çok sıvı çektiği için aşırı miktarda sıvı kaybı ve elektrolit kaybı olur. Diyabet hastalığında önemli ölüm sebeplerinden olduğu için acil müdahale edilmesi gereken durumlardır. Kan şekeri aşırı yükselen bir kişi beklemeden mutlaka acil servise başvurmalıdır.

Hiperglisemi ne tür sağlık sorunlarına neden olur?

• Hiperglisemi koması
• Kalp krizi
• İnme
• Böbrek yetmezliği
• Sinir hücreleri hasarı
• Görme problemleri
• İyileşmeyen yaralar
• Enfeksiyon
• Cinsel fonksiyon bozuklukları
• Riskli gebelik

Hiperglisemi belirtileri

• Sık idrara çıkma
• Gece idrara çıkma
• Aşırı susama, çok sık su içme
• Ağız kuruluğu
• Halsizlik, yorgunluk
• Açılan yaraların geç iyileşmesi
• Açıklanamayan kilo kaybı
• Kuru cilt
• Bulanık görme
• Sık sık enfeksiyon görülmesi

Tip 2 diyabet nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Hiperglisemi hangi tahlil ile anlaşılır?

Açlıkta parmak ucundan veya damardan alınan kandaki şeker miktarının ölçülmesi ile tanı koyulmaktadır. Eğer tokluk kanı ise hiperglisemi için kan şekerinin referans aralıkları değişmektedir.

• Eğer kan şekeri 183 mg/dl’nin üstünde ise şeker idrara geçmektedir. İdrarda şeker olması kan şekeri yüksekliği olabileceğini düşündürür.
• HemoglobinA1C ölçümü ise 3 aylık kan şekeri hakkında bilgi verir. Eğer 6.5 in üstünde ise son 3 ayda kan şekerinin yüksek olduğunu gösterir.

Hiperglisemi durumunda acil müdahale

Hiperglisemik acil durumlar genellikle şeker hastalarında oluşur. Bu nedenle şeker hastalığı olanlar çok sık şeker takibi yapmalıdır. Hangi durumların acil olduğu bilinmelidir.

Neler yapılmalı?

• Hastanın kendisi veya yakınları hiç vakit kaybetmeden 112’yi arayarak yardım istemelidir.
• Hastanın bilinci yerinde ise sıvı kaybı olacağından bol sıvı içmelidir.

Nelerden sakınmalı?

• Hastanın bilinci yoksa veya şuuru bulanıksa hiçbir şey yedirip içirilmemelidir.
• Sıvı kaybı için tüketilen sıvılar şekerli olmamalıdır.
• Ağızdan kullanılan şeker ilaçları kullanılmamalıdır.

Diyabetik ketoasidoz (DKA) nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Hiperglisemi tedavisi

• Hiperglisemi erken dönemde şeker hastalığı gelişmeden fark edilirse bu duruma sebep olabilecek altta yatan hastalık varsa öncelikle tedavi edilmelidir.
• Kilo verilmelidir.
• Düzenli yürüyüş, spor ve egzersiz yapılmalıdır.
• Diyetisyen tarafından diyet içeriği düzenlenmelidir.
• Tedavi düzeni ve insülin gibi ilaçların kullanımı gibi konularda hasta eğitilmelidir.

Hiperglisemi ilaç tedavisi ve ilaçları

Eğer şeker hastalığı geliştiyse yukarıdaki tedavilere ek olarak ilaç tedavisi de başlanır. Bu ilaçlar tek başına veya birlikte kullanılabilir.

• İnsülin salgılatıcı antidiyabetikler: Sülfonilüreler ve glinidler bu gruptadır. Pankreastan insülin salınımı artırarak etki ederler. Bu ilaçların kullanılması hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü) yapabileceğinden dikkatli kullanılmalıdır. Kilo alımına neden olabilir.
• İnsülin duyarlaştırıcı ilaçlar: Metformin ve tiazolidindionlar gibi ilaçlar bu gruptadır. İnsülin direncini azaltarak etki ederler. Bulantı, kusma gibi sindirim sistemi rahatsızlıklarına neden olabilirler. Kalp, karaciğer ve böbrek yetmezliklerinde dikkatli kullanılmalıdır.
• Alfa glukozidaz inhibitörleri: İnce bağırsakta karbonhidrat emilimini azaltarak hiperglisemiye etki ederler. Akarboz bu gruptadır. Karın ağrısı, şişkinlik ve ishal gibi yan etkileri vardır.
• İnkretin-mimetik ilaçlar: Pankreastan insülin salgılanmasını artırarak ve mide boşalmasını yavaşlatarak etki gösterir. Dipeptidilpeptidaz-4 inhibitörleri bu gruptadır.

Glifor nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

İnsülin tedavisi

• Ağızdan alınan ilaçlara rağmen kan şekeri düşmüyorsa
• Kan şekeri başlangıçta çok yüksek seviyelerde ise
• HBA1C çok yüksekse
• Hiperglisemi koması gibi acil müdahale gerekiyorsa
• Karaciğer ve böbrek yetmezliği varsa insülin tedavisi kullanılır.

Hiperglisemi tedavisinde kullanılan diğer yöntemleri

Pankreas veya adacık nakli: Yeterli alt yapısı olan, donanımlı merkezlerde yapılan pankreas nakli ve insülin salgılayan hücrelerin bulunduğu adacık hücreleri nakli konusunda çalışmalar hızla devam etmektedir.

HbA1C testi nedir? Nasıl yapılır? Hemoglobin A1C ne işe yarar?

Hiperglisemiye iyi gelen şifalı bitkiler var mı?

Hiperglisemi ve hipoglisemi

Hipoglisemi (kan şekeri düşüklüğü), kan şekerinin diyabetli hastalarda 70 mg/dl, diyabeti olmayanlarda ise 50 mg/dl altında olması durumudur. Hipoglisemi dakikalar içinde kısa sürede oluşur. Hiperglisemi yavaş gelişir, ortaya çıkması saatler veya günler alabilir. Hipoglisemi durumu daha acil olduğu için şekerin ölçülemediği veya bilinç bozukluğu durumlarında şeker düşüklüğü gibi düşünülerek hasta acil tedavi edilmelidir. Özellikle insülin kullanan diyabetli hastalarda hipoglisemi her zaman akılda tutulmalıdır.

Bebek ve yenidoğanlarda hiperglisemi

Yenidoğanlarda rezervlerin yeterli olmaması sebebiyle genellikle şeker düşüklüğü gelişmesine rağmen hiperglisemi de sık görülür. Yenidoğan döneminde özellikle erken doğan bebeklerde, dışarıdan verilen şekerler, insülin direnci ve şeker intoleransı gibi nedenlerle hiperglisemi oluşabilir.

Annenin kullandığı bazı ilaçlar ve bazı kalıtsal hastalıklar da sebep olabilir. Yenidoğan bebekte kan şekerinin 70-150 mg/dl arasında olması hedeflenmektedir. Kan şekerinin 150 mg/dl’den fazla olması hiperglisemi olarak adlandırılır.

Hipoglisemi nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Hiperglisemiden korunma

• Kilo verin.
• Diyetisyen kontrolünde uygun bir diyet uygulayın
• Düzenli egzersiz yapın.
• Diyabet hastasıysanız tedaviye uyun.

Hiperglisemi ve beslenme

Hiperglisemiye bağlı sorunların önlenmesi için beslenme içeriğinin belirlenmesi önemlidir. Haftalık ve günlük beslenme programları yapılmalı, tüketilmesi yararlı ve zararlı olan besinler iyi bilinmeli buna göre alışveriş yapılmalıdır.

Ana ve ara öğün düzenine mutlaka uyulmalıdır. Ara öğünlerin ve ana öğünlerin arasındaki süre kısa tutulmalıdır. Öğün atlanmamalıdır. Ara öğünler için yanınızda-çantanızda, arabanızda, işyerinde çekmecesinizde daima yiyebileceğiniz uygun yiyecekler bulundurun.

İnsülin nedir, ne işe yarar? Yüksekliği, direnci ve tedavisi

Hiperglisemi olanlar ne yemeli?

• Kompleks karbonhidratlar: Tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, meyve, sebze, süt ve yoğurt.
• Kırmızı et: haftada en az 2-3 öğün
• Beyaz et (tavuk, balık, hindi): Haftada en az 2-3 öğün
• Kuru baklagil: Haftada 2-3 öğün
• Posadan zengin besinler: Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek, çavdar veya yulaf ekmeği, çorba olarak mercimek çorbası, pilav olarak bulgur pilavı
• Bol su

Hiperglisemi sorunu olanlar ne yememeli?

• Basit karbonhidratlar: Şeker, şekerli tatlılar, bal, pekmez, marmelat, reçel
• Glisemik indeksi yüksek besinler: Muz, üzüm, kavun, karpuz, incir, havuç ve haşlanmış patates. Meyveleri seyrek olarak tüketmeli, havuç ve patatesi de yemek içinde karışmış olarak yemelisiniz.
• Hazır meyve suyu
• Yağ ve şeker içeriği yüksek olan besinler: Pasta, kek, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, helva ve diğer şekerli tatlılar
• Yağda kızartılmış, kavrulmuş yiyecekler: Et, sebze, hamur, patates kızartmaları
• Yağlı et ve balıklar: Tavuğun derisi, yağlı organ etleri, sakatatlar.
• Tam yağlı süt ve süt ürünleri
• Şarküteri ürünleri: Salam, sucuk, sosis, pastırma, kavurma
• Yağlı besinler: Kaymak, krema, ketçap, mayonez, salata sosları, pasta sosları, tahin, tahin helvası
• Katı yağlar: Tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı, katılaştırılmış margarin

Taze ve kuru incirin faydaları nelerdir? İncir yaprağı ne işe yarar?

Hiperglisemi diyeti

Sabah kahvaltısı

• Haşlanmış yumurta,
• 1 dilim tam buğday ekmeği ya da tam tahıl ekmeğiyle hazırlanmış peynirli tost
• Salatalık, domates şeklinde sebzeler
• Yulaf ezmesi
• Süt, yoğurt

Öğle yemeği

Öğlen yemeğinde hafif, ancak protein, sağlıklı yağlar ve kompleks karbonhidrat içerikli yiyecekler tüketilebilir.

• Tam tahıllı ekmekle yapılmış ton balığı sandviçi ya da tavuk salatası ile hazırlanmış sandviç
• Izgara balık
• Fırında tatlı patates
• Tavuk, domates ve diğer sebzelerle yapılmış salata

Akşam yemeği

• Mercimek çorbası
• Esmer pirinçle yapılmış pilav ya da bulgur pilavı
• Buğulanmış sebze veya salata ile somon balığı
• Mercimek, barbunya, nohut içeren yemekler

Ara öğünler

• Bir avuç fındık, badem, ceviz
• Avokado, muz gibi meyveler
• Süt, yoğurt
• Tam tahıllı kraker

Avokado nedir, nasıl yenir? Avakadonun faydaları nelerdir?

Hiperglisemi sorunu olanlar için öneri ve uyarılar

• Hiperglisemi eğer düzgün tedavi edilmezse şeker hastalığına sebep olabilir. Mutlaka doktor önerilerine uyun.
• Şeker hastalığı geliştiyse başta insülin olmak üzere ilaç tedavilerinin eğitimini alın.
• Hiperglisemi genellikle uzun süreli bir hastalık olduğu için doktor randevularını aksatmayın.
• Hastalığın uzun dönemde oluşturacağı sorunları öğrenip buna göre önlem alın.
• Böbrek kontrolü için nefroloji hekimine göz kontrolü için göz hekimine önerilen aralıklarla kontrole gidin.
• Doktor kontrolünde düzenli egzersiz uygulayın.
• Sık enfeksiyon gelişebileceğinden perine bölgesinin (vajina ile makat arasında kalan bölge) temizliğine özen gösterin. Bu bölgeyi kuru tutmak, iç çamaşırlarını sık sık değiştirmek ve ütüleyerek kullanmak gerekir.
• Ağız ve diş sağlığına dikkat edin.
• Kalp krizi riski arttığı için sigarayı bırakın.
• Zatürre ve grip aşılarını yaptırın.

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör