Kemoterapi nedir? Kanser tedavisinde nasıl uygulanır, yan etkileri nelerdir?

Kemoterapi, kansere karşı en yaygın kullanılan; bir veya bir kaç ilaç karışımından oluşan tedavi yöntemidir. Kemoterapi ile kanser hücrelerinin büyüme ve çoğalmalarını önlemek veya onları tamamen yok etmek için antikanser ilaçları kullanılır. Kemoterapi ilaçları damar yoluna veya kas içine verilerek ya da oral yolla alınabilir. Kanser hücreleri dışında normal hücrelere de zarar verebildiği için tedavi sürecinde pek çok yan etkiye neden olabilir. En yaygın görülen yan etkiler; bulantı, kusma, saç dökülmesi, halsizlik ve iştah kaybıdır. Ayrıca bağışıklık hücrelerinin azalmasına bağlı enfeksiyon ve pıhtılaşma hücrelerinin azalmasına bağlı kanama gibi ciddi birçok yan etkisi olabilir. Bu yan etkilerin günlük hayatınızı aksatmaması için uygulanabilecek yöntemler ile ilgili doktorunuzdan bilgi alabilirsiniz.

Kemoterapi nedir?

Kemoterapi çeşitleri

• Neoadjuvan kemoterapi: Yaygın olan kanser dokusunu küçülterek ameliyat edilebilir duruma getirmek için ameliyattan önce uygulanan ilaç tedavisidir.
• Adjuvan kemoterapi: Kanser ameliyatı sonrasında kalabilecek kanserli dokuları yok etmek için koruyucu olarak yapılan ilaç tedavisidir.
• Palyatif kemoterapi: Kanser hastalarının şikayetlerini azaltarak rahatlatmak amacı ile verilen ilaç tedavisidir.

Kemoterapi niçin uygulanır?

Kemoterapi, kanser hücrelerinin yaptığı gibi hızla büyüyen ve bölünen hücreleri hedefler. Amacı, kanser hücrelerini öldürmek, kanserin evresinin ilerlemesini engellemek, kanserin vücudun başka yerine yayılmasını engellemek, başta ağrı olmak üzere hastanın kansere bağlı şikayetlerini azaltarak hastayı rahatlatmaktır.

Kanser nedir? Neden olur? Türleri, belirtileri ve tedavisi

Kemoterapi ne işe yarar?

• Tedavi: Kanser hücrelerinden tamamen kurtulmak amaçlı verilir. Hedef bu hücrelerin bir daha geri dönmemesidir. Ancak bu her zaman gerçekleşmeyebilir.
• Kontrol: Bazı durumlarda tamamen iyileşemeyecek ve tedavi şansı kalmamış çok ileri evre olan kanser hastalarında hastalığı kontrol altına alarak vücudun diğer yerlerine yayılmasını engellemek amaçlı uygulanır.
• Semptomları hafifletmek: Hastanın ağrı, bulantı ve kusma gibi kansere bağlı şikayetlerini azaltarak yaşam kalitesini artırabilir.

Kemoterapi kanser tedavisinde etkili mi?

Kemoterapi hangi durumlarda yapılır?

• Kanser tedavisi
• Kemik iliği hastalıkları
• Sistemik lupus eritematozus ve romatoid artrit gibi bağışıklık hücrelerinin vücudun kendi hücrelerine saldırdığı otoimmün hastalıklar
• Organ nakli sonrası

Akciğer kanseri tedavisi: Ameliyat, kemoterapi ve radyoterapi

Kemoterapi nasıl uygulanır?

• İntravenöz (damar içi) kemoterapi: Bu tedavi yönteminde kemoterapi ilaçları hastane ortamında damardan verilir. Daha çok koldaki damarlar tercih edilir. Kol damarlarından ilaç verilemediği durumlarda büyük damarlara kateter, port takılabilir. İlacın bu yolla uygulanması dakikalar sürebildiği gibi günlerce de sürebilir.
• Oral (ağızdan) kemoterapi: Kanser tedavisinde kullanılan ‘hedef ilaçlar’ ağızdan kullanılmaktadır. Tedavide hastanın ilacı içmeyi unutması, gereken dozdan az veya çok alması gibi dezavantajlar vardır.
• Kas içine uygulanan kemoterapi: İlaç, bacak, kol ve karın kası içine ve deri altına uygulanabilmektedir.
• Vücut boşluklarına uygulanan kemoterapi: Mide, bağırsak ve karaciğer gibi karın içi organları saran ‘periton’ adlı bir zar vardır. Başta yumurtalık kanserleri olmak üzere bazı karın içi organlardan kaynaklanan kanserler periton zarına yayılmaktadır. Direkt etki etmesi açısından bu bölgeye kemoterapi uygulanmaktadır.
• Topikal kemoterapi: Krem şeklindeki ilaçların derideki kanser dokusu üzerine sürülmesiyle uygulanan kemoterapi çeşididir.

Metpamid nedir? Ne işe yarar? Kullanımı, dozu ve yan etkileri

Kemoterapi öncesi neler yapmak gerekir?

• Tedavinize bir yakınınızla gidin. Tedavi sonrası duygusal ve fiziksel desteğe ihtiyaç duyabilirsiniz.
• Kemoterapi sonrası için bir plan yapmayın. Dinlenmeye ihtiyacınız olabilir.
• Yemek, ev işleri ve çocuk bakımı konusunda yardım alın.
• Tedavide kullanılan ilaç türleri ve olası yan etkileri hakkında doktorunuzdan bilgi alın.
• Diş kontrollerinizi ve tedavilerinizi tamamlayın. Kemoterapi sonrası enfeksiyon ve ağız yaralarında artış görülebilir.Ayrıca, dişlerinizi yumuşak bir diş fırçasıyla fırçalayın ve alkolsüz ağız durulama sularından kullanın.

Saç dökülmesi neden olur, nasıl önlenir? En etkili tedavi yöntemleri

• Doktorunuzla tedavi günleri nasıl beslenmeniz gerektiği hakkında konuşun. Bazı ilaçların bazı yiyecek ya da içeceklerle etkileşimi olabilir.
• Doktorunuza aldığınız vitaminler, takviyeler ve ilaçlar hakkında bilgi verin.
• Kemoterapinin en sık görülen yan etkisi saç ve kıl kaybıdır. Tedaviye başlamadan önce kendinize uygun bir peruk edinmek isteyebilirsiniz.

Kemoterapi alırken nelere dikkat etmeli?

• Kemoterapi ilaçları bağışıklık hücrelerinizi baskılayacağı için çevredeki hasta insanlardan uzak durun ve kalabalık ortamlara girmeyin.
• Eğer evcil hayvanınız varsa onun atıklarıyla ilgili işlemlerle siz ilgilenmeyin. Kemoterapi tedavisi süresince enfeksiyona açık bir durumda olacaksınız. Hayvanlara dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın.
• Burun, göz, ağız ve yüze dokunduktan sonra ve tuvaletten sonra mutlaka ellerinizi sabunlu su ile yıkayın. Aynı şekilde aile bireylerinizi de bu konuda uyarın.
• Kansere bağlı veya kemoterapi ilaçlarının etkisine bağlı iştahsızlık yaşayabilirsiniz. Güçsüz düşmemek için düzenli, uygun bir diyetle beslenin.
• Bazı ilaçlar ter, dışkı, idrar ve gözyaşı gibi vücut sıvılarına geçerek size ve çevresindekilere zarar verebilir. Doktorunuzdan bu konuyla ilgili bilgi alın.

Yumurtalık (over) kanseri neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kemoterapi ne kadar sürer?

Alınan ilaca, kanser tipine, eşlik eden hastalıklara göre, vücudun tedaviye cevabına ve gelişebilecek yan etkilere göre tedavi süresi değişmektedir. Damar içine uygulanan kemoterapinin her seansı bazen sadece yarım saat sürerken bazen 3-4 saat veya birkaç gün sürebilmektedir. Böyle uzun süreli bir tedavi için hastaneye yatış gerekebilir.

Kemoterapi kaç seans uygulanır?

Ne kadar seans uygulanacağı kemoterapi tedavisine başlamadan önce belirlenmektedir. Seans sayısı ve seans arası süreler her zaman aynı değildir. Kanser tipine, uygulanacak ilaca tedaviye yanıt durumuna, oluşan yan etkilere göre her hastaya özgü olarak değişmektedir. Genellikle en sık kullanılan aralar 3-4 hafta olmakla birlikte bazı tedavi şemalarında haftada bir, iki haftada bir şeklinde uygulamalar vardır. Seans araları uzun tutulursa kanser hücreleri tekrar çoğalabilir. Bu durum tedavi başarızlığına sebep olabilir.

Kemoterapi ilaçları

• Alkilleyici ajanlar: En eski kemoterapi türü olan bu ilaçlar kanser hücrelerinin DNA’sına zarar vererek kendilerini kopyalamalarını engeller. Lösemi, lenfoma, Hodgkin hastalığı, multipl miyelom ve sarkom gibi birçok farklı kanser türünü, meme, akciğer ve yumurtalık kanserlerini tedavide kullanılırlar. Alkilleyici ajanların bazı örnekleri, siklofosfamid, melfalan ve temozolomittir.
• Antimetabolitler: Bu ilaçlar, hücrelerin normal metabolizmasına müdahale ederek büyümeyi durdurur. Genellikle lösemi ve göğüs, yumurtalık ve bağırsak kanseri tedavisinde kullanılırlar. 5-flüoroürasil, 6-merkaptopurin, sitarabin, gemsitabin ve metotreksat bu ilaç grubuna dahildir.
• Antrasiklin (antitümör antibiyotikler): Bu ilaçlar kanser hücrelerinin DNA’sında bulunan, bölünmelerine ve büyümelerine yardımcı olan enzimlere saldırır. Birçok kanser türünün tedavisinde kullanılabilirler. Bu ilaçlardan bazıları aktinomisin-D, bleomisin, daunorubisin ve doksorubisindir. Yüksek dozda anti-tümör antibiyotikler kalbinize veya akciğerlerinize zarar verebilir. Bu yüzden genellikle tedavi kısa tutulur.
• Mitoz inhibitörleri: Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin kendilerinin daha fazla kopyasını almasını önler. Ayrıca vücudunuzun, kanser hücrelerinin büyümesi için ihtiyaç duyduğu proteinleri üretmesini engelleyebilirler. Meme ve akciğer kanserleri ve miyelom, lösemi ve lenfoma tiplerinin tedavisinde kullanılabilirler. Docetaxel, estramustine, paclitaxel ve vinblastine bu gruptadır.

Antibiyotik nedir, nasıl kullanılır? Faydaları, direnci ve zararları

• Topoizomeraz inhibitörleri: Bu ilaçlar kanser hücrelerinin bölünmesine ve büyümesine yardımcı olan enzimlere saldırır. Bazı lösemi türlerini ve akciğer, yumurtalıklar ve bağırsak kanserini diğer türlerin yanında tedavi ederler. Bu ilaç grubunda, etoposit, irinotekan, teniposit ve topotekan bulunur.
• Steroidler: Bu ilaçlar vücudunuzun kendi hormonları gibi davranırlar. Birçok kanser türünü tedavi etmek için faydalıdırlar ve bazı kemoterapi ilaçları sonrası oluşan mide bulantısı ve kusmaya karşı koruyabilirler. Ayrıca bazı ilaçlara karşı oluşan alerjik reaksiyonları önleyebilirler. Bu ilaç grubunda prednizon, metilprednizolon ve deksametazon bulunur.

Kemoterapi ilaçları nasıl seçilir?

İlaç seçimi; kanserin tipi, yaygınlık durumu, hastanın yaşı, genel durumu ve bulunan başka hastalıklarına (yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kalp hastalığı, böbrek rahatsızlığı) göre onkoloji doktoru tarafından belirlenir.

Onkoloji nedir? Onkolog ne iş yapar? En önemli onkolojik hastalıklar

Kemoterapi ilaçlarının etkileri

Vücuttaki normal ve sağlıklı hücrelerin gelişim ve ölüm süreci bir düzen ve kontrol içinde yürür. Oysa kanser hücreleri kontrolsüz bir şekilde büyüyüp çoğalmaya başlar. Kemoterapi ilaçlarının hemen hepsi kan yolu ile vücuda dağılarak kontrolsüz çoğalan hücrelere ulaşarak bu hücreleri öldürür veya büyümelerine engel olur.

Mide bulantısı neden olur? Bulantı ve kusmaya ne iyi gelir?

Bunu kanser hücrelerinin DNA ve RNA’larına farklı yöntemlerle etki ederek yapmaktadır. Bu sırada sağlıklı hücrelere de zarar verebilir ve yan etkiler ortaya çıkar. Son zamanlarda çıkan akıllı ilaçların doğrudan kanser hücrelerini hedef almasıyla yan etkiler azalmıştır.

Kemoterapinin yan etkileri

• İştahsızlık
• Bulantı, kusma
• Halsizlik
• Saç dökülmesi
• Ağız kuruluğu ve yaraları
• İshal, kabızlık
• Kilo kaybı
• Kansızlık
• Enfeksiyon
• Deri ve tırnak değişiklikleri
• Cinsel istek değişikliği
• Vücutta kolay morarmalar
• Ateş

Kemoterapinin yan etkilerini nasıl azaltabilirim?

Tedavi planı çıkarıldığında doktordan hangi yan etkiler oluşabileceği konusunda detaylı bilgi alınmalıdır. Yan etkileri önlemek veya azaltmak için neler yapılabileceğine dair doktorla beraber çizelge hazırlanabilir.

Mide kanseri (gastrik kanser) neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kemoterapi nedenli bulantı kusma nasıl önlenir?

Kemoterapi ilaçları beyindeki kusma merkezini uyararak bulantı ve kusmaya neden olabilmektedir. Ondansetron ve granisetron gibi ‘antiemetik’ (bulantı kusma önleyici) ilaçlarla bu durum engellenebilir. Bazı durumlarda ‘deksametazon’ gibi steroid türevi ilaçlar da kullanılmaktadır.

Kemoterapi ve saç dökülmesi

Saç folikülleri hızlı bölünebilen hücreler arasında olduğu için kemoterapi ilaçlarından sık etkilenmektedir. Genellikle tedaviden 2-3 hafta sonra saç dökülmesi başlar. Bazen saçların rengi değişebilir ya da vücuttaki kıllar dökülebilir. Saç dökülmesinin şiddeti uygulanan ilacın dozu, süresi, hastanın daha önce saç dökülmesinin olması gibi durumlara göre değişebilir. Saç kaybı olduğunda moral bozmaya gerek yoktur.

Tedavi bittikten kısa süre sonra saçlar tekrar çıkmaya başlar. Şapka, peruk veya başörtüsü kullanılabilir. Kemoterapi esnasında besleyici şampuanları tercih edin ve saçlarınızı çok sık taramayın.

Kemoterapinin cilt ve tırnaklara etkisi

Tedavi sürecinde deride kızarıklık, döküntü, kuruluk, renk koyulaşması gibi değişiklikler olabilir. Tırnaklar kolay kırılabilir ve üzerlerinde çizgiler oluşabilir. Tedavi esnasında güneşten korunmak ve güneş koruyucu kremler kullanmak, günlük işleri yaparken eldiven takmak önemlidir. Derideki koyulaşmalar çoğu zaman tedavi sonrasında geçer.

Kemoterapi ve kanama sorunları

Kemoterapi sırasında kanı pıhtılaştıran hücrelerin (trombosit) sayısı azaldığı için sık sık kanama olabilir. Burun kanaması, diş eti kanaması gibi aktif kanamalar olabileceği gibi vücudun bazı yerlerinde morarma, kızarıklık gibi deri altı kanamaları da oluşabilir.

İdrarda, dışkıda kanama veya deride noktasal kanamalar varsa acilen doktora danışın. Diş fırçalarken dikkatli olmak, vücudu mümkün olduğunca darbelerden korumak gerekmektedir. Kabız olmamak için çok sıvı almaya ve hareket etmeye özen gösterin.

Mesane Kanseri nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Kemoterapi ve ağız yaraları

Bazı ilaçlar ağzı tahriş eder, bağışıklık sistemi zayıfladığı için ağızda çok sık yara oluşabilir. Bu duruma ‘mukozit’ denilmektedir. Ağız kuruluğu, tat duyusunda azalma ve nefesin kötü kokmasına neden olabilir. Tuzlu veya karbonatlı su ile gargara yaparak ağız hijyeninizi koruyabilirsiniz. Mukozit, kemoterapi bitiminden birkaç hafta sonra geçer.

Andorex sprey ve gargara ne işe yarar? Nasıl kullanılır? Yan etkileri

Kemoterapi ve halsizlik

Halsizlik kemoterapinin en sık görülen yan etkilerinden biridir. Günlük işlerinizi yaparken bile zorlanabilirsiniz. Arkadaşlarınızdan veya ailenizden yardım alın. Enerjinizi yükseltecek aktivitelerle uğraşın. Çalışılıyorsanız iş yerinizden bir süreliğine izin alabilirsiniz. Halsizlikle birlikte nefes darlığı da geliştiyse kansızlık ilerlemiş olabilir. Mutlaka doktora başvurun.

Kemoterapinin neden olduğu enfeksiyonlar ve korunma yolları

• Bağışıklık hücreleri çok düşerse hasta izole odaya alınır. Kalabalık ortamlara girmesi son derece tehlikelidir.
• Hastanın kendisi ve yakınları mutlaka maske takmalıdır.
• 38 derecenin üstünde ateş olduğunda acil doktora başvurulmalıdır.
• Enfeksiyon sebeplerine göre antibiyotik, antiviral ve antifungal ilaçlarla tedavi edilebilmektedir. Hızlı etki için ilaçlar damardan verilir.
• Bazı durumlarda bağışıklık hücrelerini artırıcı tedaviler başlanabilir.
• Enfeksiyondan korunmak için tuvaletten sonra ve yemeklerden önce eller sabunla yıkanmalıdır.
• Aşılar doktorun bilgisi dahilinde yapılmalıdır.

Kemoterapinin neden olduğu ishal ve kabızlık

Kemoterapiden birkaç gün sonra kabızlık veya ishal gelişebilmektedir. Çok miktarda ishal olursa sıvı takviyesi ve ilaç başlanabilir. Kabızlıkta ise ilaçlar, beslenme değişiklikleri ve hareketli bir yaşam yardımcı olabilmektedir.

Kemoterapi sürecinde nasıl beslenmeli?

Doktor tavsiyesi doğrultusunda ek besin takviyeleri de kullanılabilir. Bol sıvı almalı, Büyük öğünler yerine daha küçük öğünlerle, sık sık beslenilmelidir. Karaciğer, et, fasülye, ceviz, tahıllı yiyecekler, kayısı ve lifli gıdalar tüketilebilir.

Kayısının faydaları nelerdir? Kuru kayısı neye iyi gelir?

Kemoterapi sürecinde cinsellik ve hamilelik

Bazı ilaçlar erkekte spermlere, kadında ise yumurtalıklara zarar vererek kısırlık yapabilir. Bu süreç geçici olabileceği gibi kalıcı da olabilir. Eğer gelecekte çocuk planı varsa doktorla konuşarak kemoterapi öncesinde spermler alınıp dondurularak saklanabilir.

Kemoterapi alınırken hamile kalmayın. İlaçlar çocuğa zarar verebilir. Hamileliğiniz sırasında kanser teşhis edilirse doktorunuzla yarar zarar oranını tartışarak tedaviye başlayın. Kontrolleriniz aksatılmayın. Kemoterapi esnasında cinsel istek azalması veya artması gerçekleşebilir. Erkeklerde sertleşme problemi olabilir.

Kemoterapi, ilaç etkileşimleri ve tamamlayıcı tıp

Kemoterapi ilaçları birçok kez yapılan araştırmalar sonucunda etki ve yan etkiler belirlenip uluslararası kuruluşlardan onay aldıktan sonra piyasaya sürülmektedir. Kanser tedavisinde kullanılan, uluslararası kuruluşlardan onay almış herhangi bir bitkisel ilaç veya alternatif tedavi yöntemi yoktur.

Böbrek kanseri neden olur? Belirtileri ve en etkili tedavi yöntemleri

Sağlık Bakanlığı’nın GETAT (geleneksel ve tamamlayıcı tıp) uygulamaları yönetmeliğinde akupunktur, hipnoterapi ve refleksolojinin kemoterapiye bağlı bulantı, kusma ve ağız kuruluğu gibi yan etkilerin önlenmesi amaçlı yapılabilabileceği önerilmektedir. Fakat bu tedaviler uzman kişilerce yapılmalıdır. Uzman olmayan kişiler tarafından yapılabilecek herhangi bir uygulama kanserin vücudun başka yerine yayılmasına neden olabilir.

Kemoterapi sürecinde çalışabilir miyim?

Kemoterapi esnasında çalışma hayatına devam edilebilir. Fakat bu süreçte tedaviye uyulmalı, kontroller aksatılmamalıdır. Aşırı halsizlik, yoğun çalışma temposuna engel olabilir. Bağışıklık sistemi zayıflarsa, özellikle kalabalık ortamlarda çalışmak enfeksiyon kapma riskinizi arttırabilir.

Kemoterapi alırken tatile gidebilir miyim?

Doktordan izin alarak, tedaviyi aksatmayacak şekilde tatile gidebilirsiniz. Ancak öncesinde bağışıklık hücrelerine bakılmalı ve pıhtılaşma hücre ölçümü yapılmalıdır. Nefes darlığı probleminiz varsa uçakla seyahat için doktordan izin almanız gerekebilir.

Kemoterapi tedavisi alan hastalara öneriler

• Kemoterapi işlemi uzun ve yorucu bir süreç olduğu için doktorunuz ve ailenizle yakın ilişki içinde olmalısınız.
• Kemoterapi ilaçlarının yan etkileri, yan etkilerinden korunma ve mücadele yöntemlerini iyi öğrenin. Hatta bu konuda çizelge hazırlayabilirsiniz.
• Doktor randevularını ve tedavi zamanlarını kesinlikle aksatmayın.
• Kendinizi iyi hissetmeseniz bile asla tedavi gününüzü değiştirmeyin ve evde kullanmak zorunda olduğunuz ilaçları aksatmayın.
• Ateşiniz 38 derecenin üstüne çıkarsa, beklenmedik veya durdurulamayan kanama ve morarma, ani gelişen nefes darlığı, geçmeyen ishal, kusma ve göğüs ağrısı gelişirse derhal acil servise başvurun. Daha fazlası için: Chemotherapy

YORUMUNUZ VAR MI?

Label

İsim*

Email*

Δ

Label

İsim*

Email*

Δ

0 Yorum

Inline Feedbacks

Tüm yorumları gör